Yeni Sayfa 4
Anayasa Mahkemesi
Başkanlığından:
Esas Sayısı : 2003/81
Karar Sayısı : 2007/50
Karar Günü : 17.4.2007
İTİRAZ YOLUNA BA?VURAN:
Ordu 1. Asliye Hukuk (İş) Mahkemesi
İTİRAZIN KONUSU:
17.10.1983 günlü, 2926 sayılı Tarımda Kendi
Adına ve Hesabına Çalışanlar Sosyal Sigortalar Kanunu’nun 2. maddesinin birinci
fıkrasının (b) bendinin, Anayasa’nın 10. ve 60. maddelerine aykırılığı savıyla
iptali istemidir.
Yeni Sayfa 3
ANAYASA MAHKEMESİ
KARARI
I - OLAY
Evli kalınan sürede tarım sigortalısı kabul
edilemeyeceğine dair kurum işleminin iptali ile tarım sigortalılığının tespiti
için açılan davada, Mahkeme itiraz konusu kuralın Anayasa’ya aykırı olduğu
düşüncesiyle iptali için başvurmuştur.
II - İTİRAZIN GEREKÇESİ
Başvuru kararının gerekçe bölümü şöyledir:
“1 - Anayasa’nın 10. maddesi “Herkes, dil, ırk,
renk, cinsiyet, siyasi düşünce, felsefi inanç, din, mezhep ve benzeri sebeplerle
ayırım gözetilmeksizin kanun önünde eşittir.
Hiçbir kişiye, aileye, zümreye veya sınıfa imtiyaz
tanınamaz.
Devlet organları ve idare
makamları bütün işlemlerinde kanun önünde eşitlik ilkesine uygun olarak hareket
etmek zorundadırlar” hükmünü içermekte olup iptal istemine konu 2926 sayılı
Yasa’nın 2. maddesi sosyal güvenlik kuruluşları kapsamı dışında kalan ve
herhangi bir işverene hizmet akdi ile bağlı olmaksızın tarımsal faaliyette
bulunan kimselerden erkekler için 22 yaşını doldurma şartı aramış, kadınlar
yönünden ise bu şarta ilave olarak kadının aile reisi olma şartını getirmiştir.
Yasa hükmü, aynı koşullarda bağımsız
olarak tarımsal faaliyette bulunan kadın ve erkek arasında Anayasa’nın 10.
maddesine aykırılık teşkil edecek şekilde ayrıma gitmiştir.
2 - Anayasa’nın 60. maddesi sosyal güvenlik hakkı
başlığı altında “Herkes, sosyal güvenlik hakkına sahiptir. Devlet, bu güvenliği
sağlayacak gerekli tedbirleri alır ve teşkilatı kurar” kuralını getirmiştir.
2926 sayılı Yasa tarımda kendi adına ve hesabına çalışanlar sosyal sigortalar
kanunu olup, Anayasa’nın 60. maddesine göre başka yasalar kapsamında sosyal
güvenlik hakkına sahip olmayanları bu çatının altına almaya dönük düzenlemeler
içeren bir yasadır. Ancak yukarıda da yazılı olduğu şekilde bu yasa aynı
şartlarda çalışan kadın ile erkek arasında ayırım yapmış aile reisi olmayan
kadınları kendi adlarına çalışsalar dahi bu yasa kapsamı dışında tutarak
Anayasanın 60. maddesi ile de çelişmiştir.”
III - YASA METİNLERİ
A - İtiraz Konusu Yasa Kuralları
17.10.1983 günlü, 2926 sayılı Tarımda Kendi Adına
ve Hesabına Çalışanlar Sosyal Sigortalar Kanunu’nun iptali istenilen birinci
fıkrasının (b) bendini de içeren 2. maddesi şöyledir:
“Kanunla veya kanunların verdiği yetkiye
dayanılarak kurulan sosyal güvenlik kuruluşları kapsamı dışında kalan ve
herhangi bir işverene hizmet akdi ile bağlı olmaksızın tarımsal faaliyette
bulunan kimselerden,
a) 22 yaşını doldurmuş erkekler,
b) 22 yaşını doldurmuş aile reisi kadınlar,
Bu Kanuna göre sigortalı sayılırlar.
Ancak, uygulama tarihinde 50 yaşını dolduran
kadınlarla 55 yaşını dolduran erkekler istekleri halinde kapsama alınırlar.”
B - Dayanılan Anayasa Kuralları
İtiraz konusu kuralın, Anayasa’nın 10. ve 60.
maddelerine aykırılığı ileri sürülmüştür.
IV - İLK İNCELEME
Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü’nün
8. maddesi gereğince Mustafa BUMİN, Haşim KILIÇ, Yalçın ACARGÜN,
Sacit ADALI, Ali HÜNER, Fulya KANTARCIO?LU, Ertuğrul
ERSOY, Tülay TU?CU, Ahmet AKYALÇIN, Mehmet ERTEN ve Fazıl
SA?LAM’ın katılımlarıyla 7.10.2003 günü yapılan ilk inceleme
toplantısında, öncelikle başvuru kararından sonra 2926 sayılı Yasa’nın 2.
maddesi, 24.7.2003 günlü 4956 sayılı Yasa’nın 48. maddesiyle değiştirilmiş
olmakla birlikte itiraz konusu kuralın yerel Mahkemedeki davada uygulanacak
kural olması nedeniyle, dosyada eksiklik bulunmadığından işin esasının
incelenmesine oybirliğiyle karar verilmiştir.
V - ESASIN İNCELENMESİ
Başvuru kararı ve ekleri, işin esasına ilişkin
rapor, itiraz konusu kural, dayanılan Anayasa kuralları ve bunların gerekçeleri
ile diğer yasama belgeleri okunup incelendikten sonra gereği görüşülüp
düşünüldü:
A - Sınırlama Sorunu
Anayasa’nın 152. ve 2949 sayılı Anayasa
Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun’un 28. maddesine
göre, Anayasa Mahkemesi’ne itiraz yoluyla yapılacak başvurular itiraz yoluna
başvuran mahkemenin bakmakta olduğu davada uygulayacağı yasa kuralı ile
sınırlıdır.
Mahkemenin bakmakta olduğu davadaki uyuşmazlık,
davacının Kuruma başvurusunun aile reisi olma koşulunu taşımaması nedeniyle
reddine ilişkin işlem olduğundan, 17.10.1983 günlü, 2926 sayılı Tarımda Kendi
Adına ve Hesabına Çalışanlar Sosyal Sigortalar Kanunu’nun 2. maddesinin birinci
fıkrasının (b) bendine ilişkin esas incelemenin, “... aile
reisi ...” ibaresi ile sınırlı olarak yapılmasına oybirliğiyle karar
verilmiştir.
B - Anayasa’ya Aykırılık Sorunu
Başvuru kararında itiraz konusu kuralla, aynı
koşullarda bağımsız olarak tarımsal faaliyette bulunan kadın ve erkek arasında
eşitlik ilkesine aykırı olarak, aile reisi olmayan kadınların kendi adlarına
çalışsalar dahi Yasa kapsamı dışında tutulmasının Anayasa’ya aykırı olduğu ileri
sürülmüştür.
İtiraz konusu kuralla, 2926 sayılı Yasa kapsamında
zorunlu sigortalı olmak için diğer aranan koşulların yanında kadınların ayrıca
aile reisi olmaları da öngörülmektedir.
Anayasa’nın 10. maddesinin ikinci fıkrasında
“Kadınlar ve erkekler eşit haklara sahiptir. Devlet, bu eşitliğin yaşama
geçirilmesini sağlamakla yükümlüdür”, 60. maddesinde ise, “Herkes, sosyal
güvenlik hakkına sahiptir. Devlet, bu güvenliği sağlayacak gerekli tedbirleri
alır ve teşkilatı kurar” denilmektedir.
Sosyal güvenlik, bireylerin istek ve iradeleri
dışında oluşan sosyal risklerin, kendilerinin ve geçindirmekle yükümlü oldukları
kişilerin üzerlerindeki gelir azaltıcı ve harcama artırıcı etkilerini en aza
indirmek, ayrıca sağlıklı ve asgari hayat standardını güvence altına
alabilmektir.
Yasa’nın 2. maddesindeki zorunlu sigortalılığın ön
koşulu tarımsal faaliyette bulunmaktır. Kadın, anılan faaliyette bulunmuyorsa
zorunlu sigortalılıktan söz edilemeyecektir. Tarımsal faaliyette bulunan aile
reisi olmayan kadının da, istek ve iradeleri dışında oluşan sosyal risklerden
korunmasının Anayasa’nın 60. maddesinin bir gereği olduğu açıktır.
Erkeklerle aynı koşullardaki kadınlar için ayrıca
aile reisi olmanın da aranması, bu koşulu taşımayan kadınlara zorunlu
sigortalılıkta sosyal güvenlik hakkını sağlamaması nedeniyle Anayasa’nın 10.
maddesinin ikinci fıkrasındaki “Kadınlar ve erkekler eşit haklara sahiptir”
hükmüyle de bağdaşmamaktadır.
Bu nedenlerle, 2. maddenin birinci fıkrasının (b)
bendindeki “aile reisi” ibaresi, Anayasa’nın 10. ve 60.
maddelerine aykırıdır, iptali gerekir.
VI - SONUÇ
17.10.1983 günlü, 2926 sayılı Tarımda Kendi Adına
ve Hesabına Çalışanlar Sosyal Sigortalar Kanunu’nun 2. maddesinin birinci
fıkrasının (b) bendinde yer alan “…aile reisi…” ibaresinin Anayasa’ya aykırı
olduğuna ve İPTALİNE, 17.4.2007 gününde OYBİRLİ?İYLE karar verildi.