Yeni Sayfa 2
DANI?TAY'IN
TARİHÇESİ
Yeni Sayfa 1
Danıştay Tarihçesi
?urayı Devlet adıyla 1868 yılında Danıştayın
kurulması, ülkede 19. yüzyılın ilk yıllarında başlayan ıslahat ve yenileşme
hareketlerinin en önemlilerinden biridir.
Padişah Abdülaziz'in 10 Mayıs 1868 günlü nutkuyla
fiilen çalışmaya başlayan ?urayı Devlet'in "Kavanin ve nizamat layihalarını
tetkik ve tanzim, mesalihi mülkiyeyi tetkik, hükümet ile eşhas beyninde
mütehaddis deaviyi rü'yet ve memurini devletin tahkik ahvaliyle, muhakemelerini
icra" görevlerini yerine getirmek üzere kurulmuştur. "Hükümet ile eşhas beyninde
mütehaddis davaları" görmek ve çözümlemek görevi, 1876 Kanuni Esasisi ile genel
mahkemelere bırakıldığından, İmparatorluk Danıştayının yargısal görevi çok
sınırlı kalmıştır.
İmparatorluk döneminde 54 yıl görev yapan Danıştayın
faaliyeti, 4 Kasım 1922 tarihinde İstanbul’daki bütün merkez kuruluşlarının TBMM
Hükümetinin idaresine geçtiği sırada sona ermiş, Cumhuriyet devrinde 669 sayılı
Kanunla Danıştay yeniden kurulup, 6 Temmuz 1927 tarihinde çalışmaya
başlamıştır. 669 sayılı Kanuna göre Danıştay, üç idari bir dava dairesi olmak
üzere, dört daireden oluşmaktaydı.
1961 Anayasası, mahkemelerin ve hakimlerin
bağımsızlığını hem yasama ve hem de yürütme organlarına karşı koruyabilmek için
gerekli hükümleri öngörmekte idi. Bu Anayasanın 114 üncü maddesinde, "İdarenin
hiçbir eylem ve işlemi yargı mercilerinin denetimi dışında bırakılamaz" denilmiş
ve 1982 Anayasası ile bazı kısıtlamalar getirilmişse de, temel ilke korunmuştur.
1982 yılında ayrıca, ilk derece idari yargı mercileri
olan idare ve vergi mahkemelerinin kurulmasıyla, idari yargı örgütünün kuruluşu
tamamlanmıştır. Bu gün Danıştay, bu mahkemelerin üzerinde bir temyiz mercii
olarak yargı görevine devam etmektedir.
Anayasa'da öngörülen Yüksek Mahkemelerden biri olan
Danıştay, Anayasanın 155 inci maddesine göre, yürütme organına yardımcı bir
inceleme, danışma ve karar organı olmanın yanısıra, yönetimin yargı yoluyla
denetlenmesinde etkin ve önemli görev yapan bir yargı kuruluşudur.
Bugün Danıştayın idari görevleri ile yargı görevi
birbirlerinden kesin olarak ayrılmış ve her iki görevi yürütecek daireler
birbirinden tamamen ayrı olarak kurulmuşlardır. Yönetimin yargı yoluyla
denetlenmesi görevini, idare ve vergi mahkemeleriyle birlikte, Danıştayın dava
daireleri yürütmektedir.
Günümüzde Danıştay, 1982 yılında yürürlüğe giren 2575
sayılı Danıştay Kanununa göre örgütlenmiştir. Bu Kanuna göre Danıştay, onikisi
dava, bir idari olmak üzere onüç daireden oluşmaktadır. Bugün Danıştayda,
Danıştay Başkanı, Başsavcı, başkanvekilleri, daire başkanları ve üyeler olarak,
95 yüksek mahkeme hakimi görev yapmaktadır.
Danıştayda ayrıca, dava dosyalarını inceleyerek daire
veya görevli kurullara gerekli açıklamaları yapmak, tutanakları hazırlamak ve
karar taslaklarını yazmakla görevli, tetkik hakimleri ve davalar hakkında hukuki
düşüncelerini bildirmek üzere savcılar bulunmaktadır.