42. maddede yer alan para cezası “Para Cezası" nın alt ve üst sınırları arasında takdir hakkı nasıl kullanılacaktır. İdareler bu konuda sınırsız takdire sahip midir? Yoksa belli ölçütlere uymaları gerekir mi? Bu konulara ilişkin düzenleyici işlem bulunmamaktadır. Ancak, yüksek yargının verdiği kararlar ışığında belli başlı kriterler esas alınarak para cezalarının alt ve üst limitler arasında dengeli verilmesi sağlanabilir. Para cezası miktarının tespiti açısından alt ve üst limitlerin nasıl kullanılacağı aşağıdaki kriterlere göre belirlenebilir.

1.    Yapının yapıldığı yere göre, para cezası  “Para Cezası" nın miktarı belirlenebilir. Taşkın, heyelan ve kaya düşmesi gibi afet alanlarında bulunan, sıhhi ve jeolojik mahzurları olan veya bunlar gibi tehlikeli durumlar arz etmesi yüzünden imar  “İmar"  planlarına veya ilgili idarelerce hazırlanmış veya onaylanmış raporlara göre yapı “Yapı"  yapılması yasak alanlara yapı yapılması yine imar planlarında umumi hizmet alanlarına, kamu tesis alanlarına ve yapı sahibine ait olmayan alanlara yapı yapılması ağırlaştırıcı unsur olarak görülebilir.

2.    Yapının hangi amaçla yapıldığı ve büyüklüğü kriter olarak dikkate alınabilir. Konut amaçlı yapı  “Yapı"  yapılması alt sınıra; ticari, sanayi ya da otel, akaryakıt istasyonu gibi özel amaçlı yapı yapılması üst sınıra doğru takdir edilebilir.

3.    Yapının ruhsata bağlanma durumu para cezası  “Para Cezası"  limitlerini etkiler. Yapının ruhsata bağlanma ihtimalinin yanında, geç de olsa ruhsata bağlanmış olması dikkate alınır. Hatta, ruhsat  “Ruhsat"  ve projesine uygun olarak yapılan yapının çok küçük bir kısmında ruhsat veya eklerine aykırılık olması halinde alt sınırdan ceza verilebilir. Ruhsatın veya ruhsat ve eklerine aykırı yapı  “Yapı"  ruhsata bağlansa bile bu durum para cezası verilmesine engel değildir.

4.    Yapı  “Yapı" , ruhsat  “Ruhsat"  ve eklerine aykırı ya da ruhsatsız olsa bile ortadan kaldırılma, yok edilme durumu da para cezası  “Para Cezası" nın miktarını etkiler.

5.    Para cezası verilecek yapı  “Yapı"  sahibinin daha önceden de para cezası  “Para Cezası" yla karşı karşıya kalmış olması da cezanın üst sınıra doğru verilmesi sonucunu doğurur.

6.    Para cezasına konu yapının çevre ve beldeye olan etkisine göre alt veya üst limite doğru gidilir. İmar “İmar"  mevzuatına aykırı olarak yapılan yapı  “Yapı"  nedeniyle ayrı tespitlere dayalı olarak ve her seferinde tespit edilen yeni aykırılıklar için yeniden ceza verilebilir. Malikin yapı tatil zabıtlarına rağmen inşaata devam etmesi halinde, ruhsat  “Ruhsat"  ve eki, projesine aykırı olarak yapılan inşaatlar nedeniyle ve ayrı tespitlere dayalı olarak her seferinde tespit edilen yeni aykırılıklar nedeniyle para cezası  “Para Cezası" nın artırılarak verilmesinde yasaya aykırılık yoktur.[1]

7.    Yapının fen ve sağlık kurallarına aykırılık taşıması, içinde oturacak veya çalışacak kişiler için tehlike oluşturması halinde üst limite doğru çıkılır.

İmar  “İmar"  Kanununun 42. maddesi uyarınca verilen para cezalarının iptali istemiyle açılacak davada para cezası  “Para Cezası" nın miktarına itiraz edilmesi halinde, bu cezanın miktarı ile ilgili olarak yukarıda belirtilen kriterlere göre değerlendirilme ve inceleme yapmak amacıyla keşif ve bilirkişi yapılması faydalı olabilir. Bahsedilen kriterlerin, inşaat mühendisi, harita mühendisi ve mimarın katılmasıyla oluşturulacak bilirkişi heyetiyle değerlendirilmesi daha sağlıklı olabilir.