Resmî
Gazete
11 Kasım 2008 SALI
Sayı : 27051
YÖNETMELİK
Çevre ve
Orman Bakanlığından:
ÇEVRE DÜZENİ PLANLARINA DAİR YÖNETMELİK
BİRİNCİ BÖLÜM
Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar
Amaç
MADDE 1 –
(1) Bu Yönetmeliğin amacı, ülkemizin sahip olduğu doğal, tarihi ve kültürel
zenginliğin korunarak kalkınma planları ve varsa bölge planları temel alınarak,
ekonomik kararlarla ekolojik kararların bir arada düşünülmesine imkan veren,
genel arazi kullanım kararları ile bunlara ilişkin strateji ve politikaları
oluşturmak ve çevre kirliliğini önlemek amacıyla nazım ve uygulama imar
planlarına esas teşkil etmek üzere bölge ve havza bazında 1/50.000-1/100.000
ölçekteki çevre düzeni planlarının hazırlanmasına, hazırlattırılmasına,
onaylanmasına, izlenmesine, denetlenmesine ve bu planlar üzerinde yapılacak
değişikliklere ilişkin usul ve esasları düzenlemektir.
Kapsam
MADDE 2 –
(1) Bu Yönetmelik, planlama alanı bütününde 1 inci maddede tanımlanan amaç
doğrultusunda hazırlanacak 1/50.000-1/100.000 ölçekteki çevre düzeni planı,
revizyon, ilave ve değişikliklerinin hazırlanması, hazırlatılması, onaylanması,
uygulanmasının izlenmesi ve denetlenmesine ilişkin usul ve esasları kapsar.
Dayanak
MADDE 3 –
(1) Bu Yönetmelik, 1/5/2003 tarihli ve 4856 sayılı Çevre ve Orman Bakanlığı
Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun'un 2 nci ve 10 uncu maddesi ile 9/8/1983
tarihli ve 2872 sayılı Çevre Kanunu’nun 9 uncu maddesine dayanılarak
hazırlanmıştır.
Tanımlar
MADDE 4 –
(1) Bu Yönetmelikte geçen;
a) Alt ölçekli plan: Çevre düzeni
planı sınırları içerisinde çevre düzeni planına uygun olarak ilgili idarelerince
hazırlanacak ve onaylanacak olan planları,
b) Bakanlık: Çevre ve Orman
Bakanlığını,
c) Çevre düzeni planı: Ülke ve bölge
plan kararlarına uygun olarak konut, sanayi, tarım, turizm, ulaşım gibi yerleşme
ve arazi kullanılması kararlarını belirleyen planı,
ç) Çevre düzeni planı açıklama
raporu: Çevre düzeni planının vizyonunun, amacının, hedeflerinin,
stratejilerinin, ilkelerinin ve politikalarının açıklandığı ve bunlar
doğrultusunda belirlenen projeksiyon nüfusuna, sektörel yapıya, alan
büyüklüklerine, plan kararlarına, plan uygulama araçlarına, kurumsal yapıya ve
denetime ilişkin gerekçeli açıklamaların yapıldığı ve çevre düzeni planı ile
bütün olan raporu,
d) Çevre düzeni planı araştırma
raporu: Planlama alanına ilişkin geleceğe yönelik projeksiyonların
yapılabilmesi, plan kararlarının, koruma ve gelişme politika ve stratejilerinin
ve plan hükümlerinin belirlenebilmesi için 7 nci madde kapsamında toplanan
verilerin planlama çalışmasında kullanılacak biçimde analiz ve sentezinin
yapıldığı, alana yönelik fırsatların, tehditlerin, güçlü yönler ve zayıflıkların
belirlenerek ilgisine göre farklı disiplinlerden uzmanlarca hazırlanan raporu,
e) Çevre düzeni planı plan hükümleri:
Plan kararlarının uygulanmasını sağlamak üzere planlama alanının özelliklerine
göre oluşturulan hükümleri,
f) İlave plan: Yürürlükte bulunan
mevcut plana bitişik ve mevcut planın genel arazi kullanım kararları ile
süreklilik, bütünlük ve uyum sağlayacak biçimde 9 uncu maddede belirtilen
gerekçelere dayalı olarak hazırlanan planı,
g) İlgili idare: Alt ölçekli plan
yapma, yaptırma ve onaylama yetkisine sahip idareleri,
ğ) İmar planı: 3/5/1985 tarihli ve
3194 sayılı İmar Kanunu ile 10/7/2004 tarihli ve 5216 sayılı Büyükşehir
Belediyesi Kanunu’nda tanımlanan nazım ve uygulama imar planlarını,
h) Müellif: 7/1/2006 tarihli ve 26046
sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Plân Yapımını Yükümlenecek Müelliflerin
Yeterliliği Hakkında Yönetmelikte belirtilen niteliklere sahip plan yapımını
üstlenen gerçek veya tüzel kişiyi,
ı) Plan değişikliği: Çevre düzeni
planı ana kararlarını, sürekliliğini, bütünlüğünü bozmayacak nitelikte, 9 uncu
maddede belirtilen gerekçelere dayanarak yapılan kısmi değişikliği,
i) Plan revizyonu: Çevre düzeni
planının ihtiyaca cevap vermediği veya 9 uncu maddede belirtilen gerekçelerin
planın vizyonu, amacı, hedefleri, stratejileri, ilke ve politikaları açısından
plan ana kararlarını, sürekliliğini, bütünlüğünü etkilemesi halinde çevre düzeni
planı bütününde yapılan değişikliği,
j) Havza: Bir akarsu kaynağını
besleyen yüzey ve yeraltı su kaynaklarının tabii su toplama alanını kapsayacak
biçimde, Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğünce belirlenmiş olan alanları,
k) Bölge: Coğrafi, sosyal, ekonomik,
fiziksel nitelikleri açısından benzerlik gösteren alanları ve/veya Devlet
Planlama Teşkilatı Müsteşarlığınca belirlenmiş olan istatistiki bölge (düzey 2)
birimlerini,
l) Planlama alanı: Havza ve/veya
bölge sınırlarını kapsayan alanı veya mekânsal, yönetsel ve kentsel fonksiyonlar
açısından bütünlük gösteren alanlar dikkate alınarak belirlenen alanı,
m) Yetkili idare: İlgili mevzuatı
uyarınca çevre düzeni planı yapma, yaptırma, onaylama ve izleme ve denetleme
yetkisine sahip idareleri,
ifade eder.
İKİNCİ BÖLÜM
Çevre Düzeni Planının Niteliği
Planın niteliği
MADDE 5 –
(1) Çevre düzeni planı;
a) Kalkınma planları ve varsa bölge
planlarını temel alarak rasyonel doğal kaynak kullanımını sağlayan,
b) Kirliliğin oluşmadan önce
önlenebilmesi, sağlıklı çevrenin oluşturulmasına yönelik hedef, ilke, strateji
ve politikaları ve bunu sağlayacak arazi kullanım kararlarını belirleyen,
c) Tarihi, kültürel ve doğal çevrenin
korunması ve geliştirilmesine yönelik genel hedefleri, ilkeleri, stratejiyi ve
politikaları belirleyen,
ç) Karar ve hükümleriyle alt ölçekli
planları yönlendiren,
d) Plan kararları açısından ekosistem
bütünlüğü, arazi kullanım sürekliliğini sağlayan,
e) Planlamaya temel oluşturan
verilerin farklılığından dolayı farklı mesleklerden uzmanların fiili katılımı
ile hazırlanan,
f) Planlama sürecinin her aşamasında
bir önceki aşamalara geri dönerek değerlendirilmelerin yapılabildiği geri
beslemeli sürece sahip olan,
g) Karşılaştırılabilir,
değerlendirilebilir, sorgulanabilir, geliştirilebilir ve güncellenebilir
standart veri tabanına sahip olan,
ğ) Sürdürülebilir kalkınma amacına
uygun olarak ekolojik ve ekonomik kararların bir arada düşünülmesini sağlamak
üzere, korunması gereken alanlara ilişkin politika ve stratejileri belirleyen
üst ölçekli plan niteliğini taşır.
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
Çevre Düzeni Planı Planlama Alanının Tespitine,
Hazırlanmasına,
Hazırlatılmasına İlişkin İdari ve Teknik
Usuller ve Esaslar
Planlama alanının tespiti
MADDE 6 –
(1) Planlama alanı;
a) Çevre ve Orman Bakanlığı Teşkilat
ve Görevleri Hakkında Kanun ve Çevre Kanunu kapsamında; Devlet Su İşleri Genel
Müdürlüğü tarafından belirlenen büyük akarsu havzaları veya Devlet Planlama
Teşkilatı Müsteşarlığı tarafından belirlenmiş istatistikî bölge birimleri (düzey
2) ile birlikte idari sınırları da dikkate alınarak, en az iki il sınırını
içerecek şekilde,
b) İl özel idareleri ve belediye
sınırı il sınırı olan büyükşehir belediyeleri, 22/2/2005 tarihli ve 5302 sayılı
İl Özel İdaresi Kanunu kapsamında yetki alanlarını aşmayacak şekilde
belirlenir.
Bilgi toplanması
MADDE 7 –
(1) Çevre düzeni planlarının hazırlanması sürecinde, planlama alan sınırları
kapsamında veriler 1/25.000 ölçekli harita hassasiyetinde asgari;
a) Türkiye ve bölgesindeki yeri,
b) Ülke ulaşım ağındaki yeri,
c) İdari bölünüş ve sınırlar,
ç) Doğal yapı;
1) Jeolojik yapı (depremsellik ve fay
hatları vb),
2) Jeomorfolojik yapı (topografya,
eğim durumu vb),
3) Hidrolojik- hidrojeolojik yapı
(Göller, barajlar, akarsular, taşkın alanları, yeraltı ve yüzeysel su
kaynakları, havza sınırları),
4) İklimsel özellikler,
5) Toprak niteliği ve tarımsal arazi
kullanımı,
6) Ekolojik yapı (ekosistem tipleri,
flora ve fauna varlığı),
d) Koruma statüsü verilmiş alanlar
(sit alanları, uluslararası sözleşmelerle korunan alanlar, sulak alanlar,
RAMSAR alanları, özel çevre koruma alanları, milli park, tabiat parkı, tabiat
anıtı, tabiatı koruma alanı, mesire yerleri, yaban hayatı geliştirme alanı,
yaban hayatı koruma alanı, tür koruma alanı, yüzeysel içme suyu kaynakları
koruma alan ve diğerleri)
e) Orman alanları, mera, yaylak,
kışlak alanları,
f) Kültür ve turizm gelişim ve koruma
bölgeleri, turizm merkezleri,
g) Genel peyzaj öğeleri,
ğ) Demografik yapı,
h) Sosyal yapı,
ı) Ekonomik yapı
i) Teknik altyapı;
1) Ulaşım,
2) Enerji,
3) Atık geri kazanım ve bertaraf
tesisleri,
4) İçme suyu ve atık su arıtma
tesisleri,
5) Atık su deşarj yerleri,
6) Tarımsal sulama alanları,
j) Kamu mülkiyetindeki alanlar,
k) Ruhsatlı maden sahaları,
l) Askeri alanlar, askeri yasak
bölgeler ve güvenlik bölgeleri,
m) Mania planları,
n) Mevcut arazi kullanımı,
o) Yerleşme alanlarının karakteristik
özellikleri ve mekânsal gelişme eğilimleri ve potansiyelleri,
ö) Planlama alanına yönelik bölgesel
ölçekli kamu projeleri ve yatırım kararları,
p) Onanlı imar planları,
r) Çevre sorunları
konularına ilişkin ilgili kurum ve
kuruluşlardan, uydu görüntülerinden ve/veya hava fotoğraflarından ve arazi
çalışmalarından veriler elde edilerek sayısal veri tabanı oluşturulur. Kurum ve
kuruluşlar planlama çalışmasında kullanılacak bilgi ve belgeleri sağlamakla
sorumludur. Milli güvenlik ve savunma faaliyetlerine konu alanlar için Milli
Savunma Bakanlığı ile koordinasyon sağlanır.
Uyulacak temel esaslar
MADDE 8 –
(1) Çevre düzeni planı sınırları içinde kalan alanlarda;
a) Kalkınma planı ve varsa bölge
planlarının esas alınması,
b) Sürdürülebilir kalkınma
yaklaşımının gözetilmesi,
c) Birbirine bitişik planlama
alanlarında ekosistem bütünlüğünün ve arazi kullanım kararlarının sürekliliğinin
sağlanması,
ç) İlgili kurum ve kuruluşların,
meslek ve sivil toplum kuruluşlarının görüşlerinin alınarak, planlama sürecine
katılımının sağlanması,
d) Doğal, tarihi ve kültürel çevre
değerlerinin korunması,
e) Ekolojik dengeyi bozucu plan
kararlarının getirilmemesi,
f) Alt ölçekli planlara esas olacak
koruma ve gelişme politika ve stratejilerinin oluşturulması,
g) Ekonomik kararlar ile mekânsal
kullanım kararlarının çevresel kaynakların sürdürülebilirliğini sağlayacak
şekilde düzenlenmesi,
ğ) Çevre sorunlarına neden olan
kaynaklara yönelik önleyici strateji ve politikaların belirlenmesi,
h) Projeksiyon nüfusunun, doğal
kaynakların sürdürülebilir kullanımı dikkate alınarak belirlenmesi,
ı) İçme suyu, katı ve sıvı atık
miktarlarına ilişkin mevcut ve projeksiyon değerlerinin belirlenmesi,
i) Arazi kullanım kararlarının
ekolojik, jeolojik, hidrolojik riskler göz önüne alınarak belirlenmesi,
j) Teknolojiden en üst düzeyde
faydalanılması
esastır.
Revizyon, ilave ve değişikliklerin
yapılması
MADDE 9 –
(1) Çevre düzeni planlarının revizyon, ilave ve değişiklikleri;
a) Nüfusun yerleşim ihtiyaçlarının
karşılanamamasına,
b) Kamu yatırımlarına,
c) Çevre düzeni planı üzerinde
mekânsal yer seçimi yapılmamış ancak; planın temel strateji ve politikalarını
değiştirecek bölgesel ölçekli yatırımların ortaya çıkmasına,
ç) Yeni verilere bağlı olarak,
sonradan ortaya çıkabilecek ve bölgesel etkiye yol açabilecek arazi kullanım
taleplerinin oluşmasına,
d) Değişen verilere bağlı olarak
planların güncellenmesine,
e) Çevre kirliliğinin önlenmesine,
f) Çevrenin korunmasına,
g) Mevzuat gereği düzenlemelere,
ğ) Maddi hataların düzeltilmesine
dair yeterli, geçerli ve gerekçeleri
belirli teklif ve talepler, yetkili idarece çevre düzeni planının temel hedef,
ilke, strateji ve politikaları kapsamında teknik, yasal ve bilimsel çerçevede
değerlendirmeye alınarak sonuçlandırılır.
(2) Teklif ve talepler başvuru
tarihinden itibaren en fazla altmış gün içinde cevaplanır. Plana ilişkin teklif
ve talepler, yetkili idarelerce kabul edileceği gibi reddedilebilir. Kabul
edilmeyen teklif ve talepler reddetme gerekçeleri belirtilerek sahibine
bildirilir.
(3) Türk boğazlar bölgesinde, can ve
mal kaybı ile deniz ve çevre kirliliği yaratacak, kültür ve tabiat varlıklarına
zarar verecek doğal afetlere ve deniz kazalarına karşı önlem alınması,
boğazlarda güvenli geçişin sağlanması amacıyla kurulacak tesislerin ve
inşaatların projelendirilmesi ve yapımında çevre düzeni planı değişikliği,
gerekçe aranmaksızın yapılır.
Planların hazırlanması,
hazırlatılması ve incelenmesine ilişkin idari ve teknik usuller
MADDE 10 –
(1) Çevre düzeni planlarının yetkili idarelerce hazırlanması, hazırlattırılması
ve incelenmesi aşağıdaki usullere göre yapılır;
a) İdari usuller;
1) Çevre düzeni planı ile revizyon,
ilave ve değişiklikleri mevzuatları uyarınca yetkili idarelerce hazırlanır veya
hazırlatılır ve onaylanır.
2) Yetkili idare çevre düzeni planı
ile revizyon, ilave ve değişikliklerini ihale yöntemiyle hazırlatabileceği gibi
protokol ile de ilgili idarelere hazırlatabilir.
3) Kamu kurum ve kuruluşları ile
ilgili idarelerin çevre düzeni planları ve 9 uncu maddede belirtilen gerekçelere
uygun revizyon, ilave ve değişiklik teklifleri incelenmek üzere yetkili idareye
sunulur.
4) Çevre düzeni planlarının
hazırlanma sürecine katılımın sağlanmasıyla ilgili yöntem yetkili idarece
belirlenir. Yetkili idare planlama aşamasında etkin katılımı sağlamak üzere;
yazışma, anket uygulaması, toplantı, internet ortamı veya çalıştay yöntemlerini
kullanabilir.
5) Yetkili idarelerce onaylanan çevre
düzeni planları, revizyon, ilave ve değişiklikleri Bakanlığa ve ilgili kurumlara
gönderilmek üzere yetkili idarelerce yeterli sayıda çoğaltılarak dağıtımı
yapılır.
b) Teknik usuller;
1) Analiz ve sentez çalışmalarında;
arazi çalışmaları yapılarak bilimsel yöntemlere dayalı yeterli nitelikte ve
kapsamda 7 nci maddede tanımlanan verilerden, uydu görüntülerinden veya hava
fotoğraflarından faydalanılır.
2) Sentez çalışmasında güçlü ve zayıf
yönler ile fırsatlar ve tehditler belirlenir.
3) Elde edilen verilerin kullanıldığı
analiz ve sentez çalışmaları sonuçları doğrultusunda planın hedefleri ile
birlikte strateji ve politikaları belirlenerek plan karar ve hükümleri
oluşturulur. Ayrıca uygulama araçları ve denetim konularına dair ilkeler
belirlenir.
4) Çevre düzeni planı; “plan
paftasından’’, plan kararlarının açıklandığı “Plan Açıklama Raporundan’’ ve plan
kararlarının uygulama hükümlerini tanımlayan “Plan Hükümleri”nden oluşur.
5) Plan paftasında yer alacak
kararlara ilişkin olarak Ek-1’de yer alan gösterim esas alınır. Ek-1’de
gösterimi yer almayan arazi kullanım biçimleri için ilave gösterim geliştirilir.
Koordinasyon
MADDE 11 –
(1) Birden fazla ili kapsayan ve Bakanlıkça hazırlanan, hazırlattırılan çevre
düzeni planlarına ilişkin çalışmalarda koordinasyon Bakanlığa aittir. Planlama
alanı içinde yer alan idarelerin planlama sürecine katılımı, planlama
çalışmasındaki görev, katkı ve sorumlulukları ile ilgili esaslar gerektiğinde
protokol ile belirlenebilir.
(2) Yetkili idareler, mevzuatları
doğrultusunda, planlama bölgelerinde kalan diğer ilgili idareler ile
koordinasyonu sağlarlar.
(3) Milli güvenlik ve savunma
faaliyetlerine konu alanlar için Milli Savunma Bakanlığı ile koordinasyon
kurulur.
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
Planların Onaylanması, Yürürlüğe Girmesi,
İlanı, Dağıtımı
ve Uygulamaların İzlenmesi
Planların onaylanması, yürürlüğe
girmesi ve ilanı
MADDE 12 –
(1) Çevre düzeni planları ilgili mevzuatları doğrultusunda yetkili idarelerce
onaylanır.
(2) İlgili mevzuatları doğrultusunda
onaylanan çevre düzeni planları onama tarihinde yürürlüğe girer.
(3) Onaylanan çevre düzeni planları
onay tarihinden itibaren yetkili veya ilgili idarece planlama bölgesindeki
herkesin görebileceği şekilde ilan yerlerinde asılmak ve nerede nasıl
görülebileceği mahalli haberleşme araçları ile duyurulmak sureti ile otuz gün
süre ile ilan edilir. Aynı zamanda, çevre düzeni planı, yetkili veya ilgili
idarenin internet sayfasında da ayrıca yayımlanır.
(4) Otuz günlük ilan süresinde çevre
düzeni planlarına itiraz, askıya çıkaran yetkili veya ilgili idareye yapılır.
(5) Askıya çıkarıldığına ve askıdan
indirildiğine dair askı tutanakları yetkili amir dahil iki imzalı olarak
hazırlanır.
(6) Planlama alanındaki taşra
teşkilatında veya diğer ilgili idarelerde askıya çıkarılan çevre düzeni planları
için; askı süresinde yapılan itirazlar, askı tutanakları ile birlikte askı
süresini takip eden on gün içinde yetkili idareye gönderilir. Çevre düzeni
planlarına yapılan itirazlar, çevre düzeni planlarının yürürlüğünü durdurmaz.
(7) Yetkili idare çevre düzeni
planlarına yapılan itirazları bu Yönetmelik hükümleri kapsamında değerlendirir
ve sonuçlandırır. Uygun bulunan itirazlar plan veya plan hükümlerinde düzeltme
yapılarak onaylanır ve yeniden askıya çıkmasına gerek olmaksızın yetkili idarece
dağıtımı yapılır ve planlar kesinleşir. İtirazlara ilişkin değerlendirme ve
sonuçları itiraz sahiplerine bildirilir.
(8) Planlara askı süresi içinde
itiraz edilmemesi veya itirazların tamamının uygun görülmemesi durumunda ise,
yeniden dağıtıma gerek olmaksızın yazı ile bildirim yapılarak onaylı planlar
kesinlik kazanır.
(9) Kesinleşen çevre düzeni
planlarının revizyonu, ilave ve değişiklikleri de aynı usullere tabidir.
Onaylanan planların dağıtımı
MADDE 13 –
(1) Çevre düzeni planları alenidir. Bu aleniyeti sağlamak yetkili idarelerin
görevidir. Yetkili idare çevre düzeni planlarının tamamını veya bir kısmını
kopyalayarak veya kitapçıklar halinde çoğaltarak bedel karşılığında isteyenlere
verebilir.
(2) Yetkili idarelerce onaylanan
çevre düzeni planları Bakanlığa gönderilir.
(3) Onaylanan çevre düzeni planları
yetkili idare tarafından çoğaltılarak, alt ölçekli planlara esas olmak üzere,
uygulamadan sorumlu ilgili idarelere dağıtımı yapılır.
Planlara ilişkin uygulamaların
izlenmesi ve denetlenmesi
MADDE 14 –
(1) Alt ölçekli planlar çevre düzeni planına uygun olmak zorundadır. Yetkili
idareler, alt ölçekli planların çevre düzeni planına uygunluğunu sağlamak,
izlemek ve denetlemekle yetkilidir.
(2) Bakanlık, onaylanan planları
izler ve denetler.
(3) Kamu kurum ve kuruluşları, gerçek
ve tüzel kişiler çevre düzeni planına aykırı imar planı uygulamalarını tespit
ve delilleri ile birlikte yazılı olarak yetkili idareye bildirmekle yükümlüdür.
(4) Yetkili idarece yapılan inceleme
sonucunda çevre düzeni planına aykırı alt ölçekli plan kararlarının veya
uygulamalarının tespiti halinde, alt ölçekli planların çevre düzeni planı
kararlarına uygun hale getirilmesi yetkili idarece ilgili idaresinden istenir.
Aykırı kararların ilgili idaresince altmış gün içinde giderilmemesi halinde
yetkili idarenin dava açma hakkı saklı kalmak kaydıyla, ilgilisi hakkında
inceleme yapılmak üzere idarenin ilgili olduğu bakanlığa bildirilir. Bununla
birlikte onaylı çevre düzeni planına aykırı imar planı hazırlayan müellif,
hakkında ilgili mevzuat uyarınca gerekli işlemler yapılmak üzere, Bayındırlık ve
İskan Bakanlığı ile ilgili meslek odasına bildirilir.
BE?İNCİ BÖLÜM
Çeşitli ve Son Hükümler
Diğer hükümler
MADDE 15 –
(1) 3194 sayılı İmar Kanununun 9 uncu maddesi çerçevesinde yapılacak yatırımlara
ilişkin 1/50.000 – 1/100.000 ölçekli çevre düzeni planlarına ilişkin
değişiklikler Çevre ve Orman Bakanlığının uygun görüşü alınmak suretiyle
Bayındırlık ve İskan Bakanlığınca yapılır.
Yürürlük
MADDE 16 –
(1) Bu Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
Yürütme
MADDE 17–
(1) Bu Yönetmelik hükümlerini Çevre ve Orman
Bakanı yürütür.
EK-1