ÖZETİ:3153 Sayılı Kanun ve buna dayalı olarak çıkartılan Tüzüğün amir hükümleri uyarınca, röntgen teknisyeni olan davacıya günde azami 5 saat mesai yaptırılması gerekirken; bunun dışında herhangi bir görev adi altında mesaide bulundurularak mesai saatinin fazlaştırılması yolundaki işlem hukuka uyarlı değildir.

RADYASYON GÖREVLISI PERSONELIN GÜNLÜK MESAI SÜRESI

Davaci Hv.Sag.Bçvs..........................26.08.1999 tarihinde kayda geçen dava dilekçesinde özetle; Hv.K.K.ligi Hv. Er Egt.Tug.K.ligi 100 Yt. Hava Hastanesi Radyoloji Servisinde röntgen teknisyeni olarak günde bes saatten fazla mesaiye ve icapçi nöbetine tabi tutulmasi ve gece uykularinin ihlal edilecek is ve ek görev verilmesine iliskin islemin iptaline karar verilmesini talep ve dava etmistir.

Dava dosyasindaki bilgi ve belgelerin incelenmesinden; davaci Hv.Sag.Bçvs.........................06 Temmuz 1999 tarihli basvurusu üzerine verilen cevapta, davaciya Hava Kuvvetleri Komutanliginin 25 Mart 1999 gün ve LOJ:1997-599-97/Sag.D.(Hst.Ynt.ve Rp.S.) sayili emri ile “günde bes saat müddetle suaya maruz kalarak çalisan röntgen uzmanlari, teknisyenler ve diger personelin nöbet tutmayacaklari ve acil vak’a larda nöbetçi tabipçe hastaneye celp edilecekleri” yayimlanarak bilgilendirilidigi, davacinin görev yaptigi Hv.K.K.ligi Hv. Er Egt.Tug.K.liginin 30 Eylül 1999 gün ve DIS.SB.:1999/79 B sayili yazisi ile dava konusu edilen hususlar hakkinda düzenlemeler yapildigi, davacinin halen sua izninde oldugu, rapor nöbetinden muaf tutuldugu ve mesai çizelgesinin bes saat olarak düzenlendigi bildirilmis, davaci 24 Kasim 1999 tarihli cevap layihasinda; röntgen teknisyenlerinin Hv. Er Egt.Tug.K.liginin 04 Kasim 1999 gün ve HST:9025-6-99/Per.(552) sayili emri ile 8 saat mesai uygulanmasinin devam ettigini, savunmanin iddia ettigi gibi dava konusuz kalmadigi ileri sürülmesi üzerine, kurulumuzca alinan ara karari ile davali idareden sözkonusu hastanede halen fiili uygulamanin ne sekilde yapildigi soruldugunda; Kütahya Hv. Er Egt.Tug.K:liginin 12 Aralik 2000 gün ve HST:4081-25-00/Per.Ks.(698) sayili yazisinda; 100 Yatakli Hava Hastanesi personel mesaisine dahil olup sabah 7.45 ile aksam 16.45 saatleri arasinda görev yaptigi, bu nedenle ayri bir mesai çizelgesinin düzenlenmedigi, Radyoloji servisinde iki adet teknisyen görev yapmasi nedeniyle icapçi nöbet çizelgesi düzenlenmedigi, 15’er gün aralarla ( her ayin 01-15 ile 16-30) icapçi olduklarinin radyoloji personeline sifahi olarak duyuruldugu, bu personelin ihtiyaç halinde nöbetçi tabiplikçe hastaneye celp edildigi bildirilmistir.

Görüldügü üzere, davali idarenin davacinin dava konusu islemlerini “kabul” ettigine iliskin kesin bir irade açiklamasi söz konusu olmadigindan bizzarur davanin “esas”i hakkinda bir karar vermek geregi dogmustur.

3153 Sayili Kanunun 3 ncü maddesine göre çikarilan, Radyoloji, Radyum ve Elektrik Tedavi Müesseseleri hakkindaki Tüzük’ün 21 nci maddesinde “Röntgen ve Radyum ile daimi olarak günde 5 saatten fazla çalisilamaz. Röntgen muayenehanelerinde pazardan maada ayrica bir gün daha ögleden sonra tatil yapilmalidir”, 22 nci maddesinde de “Hastanelerde röntgen ve radyum ile tam müddetle (günde 5 saat) çalisan kimseler hastanelerin baska islerinde kullanilamaz, bunlara gece uykularini ihlal edecek is verilmemelidir” hükmü bulunmaktadir.

Askeri Hastaneler Yönetim Yönergesinin (MY 33-1 A) “Yönetim Hizmetleri” baslikli ikinci kisminin 1 / b, c ve d fikralarinin “Askeri Hastanelerde is saatlerinin bastabip tarafindan mevzuata uygun sekilde düzenlenmis bir çizelge uyarinca tatbik edilecegi”, 2 / f (5) bendinin “Radyoloji Nizamnamesinin 22 nci maddesi geregince, günde 5 saat müddetle suaya maruz kalarak çalisan röntgen uzmanlari, teknisyenler ve diger personelin nöbet tutmadigi, bunlar için evlerinden çagrilma çizelgesi düzenlenir ve acil vakalarda nöbetçi tabipçe hastaneye celp edilirler” hükmünü içerdigi görülmektedir.

926 Sayili Türk Silahli Kuvvetleri Personel Kanununun EK-2 nci maddesinde; subay, astsubay, uzman çavus ve uzman jandarmalarin haftalik çalisma süresinin genel olarak 40 saat oldugu, bu sürenin Cumartesi ve Pazar günleri tatil olmak üzere düzenlenecegi, ancak 211 Sayili Kanunun bu konudaki hükümlerinin sakli oldugu belirtilmektedir.

211 Sayili T.S.K. Iç Hizmet Kanununun 33 / a maddesinin 2 nci fikrasinda “nöbetçi ve vazifeli olmayan veya kendisine ayrica hususi bir vazife verilmeyen subay, askeri memur ve astsubaylar günlük mesai veya egitimin bitiminde vazife mahallinden ayrilabilirler” hükmü, ayni maddenin (b) fikrasinda; “Kit’a, Karargah ve Kurumlarda günlük çalisma saatleri mevsim, iklim, ahval ve hizmetin özelliklerine göre bir talimatla düzenlenir” hükmü yer almaktadir.

Ayni Kanunun 76 nci maddesinin; askerlikteki müsterek hizmetlerin yapilmasini ve devamini saglamak maksadi ile bu hizmetlerin belli bir sira ve süre ile subay, askeri memur, astsubay, askeri ögrenci, erbas ve erler ile Silahli Kuvvetler Teskilati içinde vazifeli olan bilumum sivil sahislar tarafindan nöbet tutulacagini, 77 nci maddesinin ise, Kit’alarda, Karargahlarda ve Askeri Kurumlarda nöbet hizmetine tabi tutulacak personelin kimler olacagi, vazifelerin talimatname ile tayin ve tespit olunacagini düzenlenmis bulunmaktadir.

211 Sayili Kanuna istinaden çikarilan “Türk Silahli Kuvvetlerinde Görevli Askeri ve Sivil Personelin Günlük Çalisma Saatleri Yönergesi”nin (30-3) 4 / a maddesinde; hangi görev yerinde olursa olsun haftalik çalisma süresinin genel olarak 40 saat oldugu, bu sürenin Cumartesi ve Pazar günleri tatil olmak üzere düzenlenecegi ve ayni Yönergenin 5 / i maddesinin 3 ncü bendinde ise, askeri hastanelerde doktor, hemsire, saglik personeli ve karargah personelinin yukarida belirlenen süreye tabi olduklari belirtilmektedir.

Söz konusu mevzuat hükümlerine göre davacinin durumu ve mesai uygulamasi degerlendirildiginde: Radyoloji, Radyom ve Elektrikle Tedavi Müesseseleri Hakkinda Tüzük ve Askeri Hastaneler Yönetim Yönergesi (MY 33 - 1 A)’ne göre günde kesintisiz bes saat röntgen hizmetlerinde çalisilabilecegi ve baska bir görev verilmeyecegi anlasilmaktadir.

Ancak burada önemli olan iki husus hastane hizmetlerinin 24 saat kesintisiz sürdürülme ihtiyaci ile röntgen teknisyeninin azami 5 saat kesintisiz röntgen görevinde çalistirilabilecegi gerçegidir. Ilgili mevzuat, bu konuda hastane idaresine hizmet ihtiyacina göre, mesaiye baslama ve bitis saatleri dahil her türlü düzenlemeyi yapma yetkisi vermektedir. Ancak idare bu düzenlemeyi yaparken tüzük hükümlerine göre günlük azami 5 saatlik röntgen mesaisine de uymak durumundadir.

Idare insan ve toplum açisindan yasamsal önemde bulunan saglik hizmetini kesintisiz olarak topluma sunarken, bu alanda görev alan personelini de her türlü riskden ve tehlikeden uzak tutmanin çarelerini bulmak durumundadir. Bu alanda çalisan personelin periyodik olarak yapilan radyasyon ölçümlerinin müsaade edilen limitler üzerine çikmadigi görülmekte ise de, burada amaç alinan radyasyonun limitler altinda bulunmasi degil bilakis mümkün olabilen en az miktarda suaya maruz kalmalarinin saglanmasi olmalidir. Zira radyasyonun insan bünyesinde ne gibi tahribata neden oldugu tam olarak bilinmedigi gibi daha sonraki kusaklarda da ne gibi kalitsal problemler ortaya çikacagi önceden bilinmemektedir.

Bu itibarla, davaciya günde ögle tatili hariç azami bes saatten fazla röntgen mesaisi uygulamasinin mevzuata ve hukuka aykiri oldugu sonucuna ulasilmistir.

211 Sayili T.S.K. Iç Hizmet Kanununun 76 nci maddesi, askerlikteki müsterek hizmetlerin yapilmasini ve devamini saglamak maksadiyla bu hizmetlerin belli bir sira ve süre ile subay, askeri memur, astsubay, askeri ögrenci, erbas ve erler ile Silahli Kuvvetler Teskilati içinde vazifeli bilumum sahislar tarafindan nöbet tutulacagi amirdir. Kanunda da tarif edildigi üzere nöbet “müsterek hizmetlerin yapilabilmesi için belli bir sira ve süre ile” (emniyet nöbeti gibi) yürütülen bir hizmet seklidir.

T.S.K. Askeri Hastaneler Yönetim Yönergesinin (MY 33-1 A) “Yönetim Hizmetleri” baslikli ikinci kisminin “Çalisma Düzeni ve Saatleri” baslikli 1/b, c ve d maddelerinde “Askeri Hastanelerde Is Saatlerinin Bastabip tarafindan mevzuata uygun sekilde düzenlenmis bir çizelge uyarinca tatbik edilecegi” hükümlerini amirdir. Buna göre davacinin Cumartesi, Pazar ve Bayramlardan olusan resmi tatil günlerinde günlük toplam 5 saati geçmemek üzere icapçi nöbetine çagrilmasinin olanakli bulundugu, 5 saat hizmet yaptigi diger günlerde ayrica icapçi nöbetine çagrilmasina yasal olanak görülmemistir.

Danistay’in bu konudaki görüsünün de ayni yönde oldugu görülmektedir. Erzurum Idare Mahkemesi 01 Temmuz 1987 gün ve Esas No:1986/726, Karar No: 1987/456 sayili kararinda, 3153 sayili Yasanin 3 ncü maddesi uyarinca yürürlüge konulan Radyoloji, Radyum ve Elektrikle Tedavi Müesseseleri Hakkinda Tüzügün 21 nci maddesinde “... röntgen ve radyum ile daimi olarak günde 5 saatten fazla çalisamaz” 22 nci maddesinde de “Hastanelerde röntgen ve radyum ile tam müddetle (günde 5 saat) çalisan kimseler hastanenin baskaca islerinde kullanilamaz. Bunlara gece uykularini ihlal edecek is verilmemelidir” hükmünün yer aldigini, Rektörlükçe Hastane Bashekimligine yazilan 13.03.1984 günlü yazida anilan Tüzüge göre uygulama yapilarak suaya maruz kalan personelin günde 5 saat çalismasi gerektiginin belirtildigini, 14.06.1984 günlü cevap yazisinda bunun Bashekimlikçe de uygun görüldügünün belirtilmesine ragmen, daha sonra ayni Bashekimlikçe Dekanliga yazilan 12.11.1984 tarihli yazida, Radyoloji Ana Bilim Dalinda saglikla ilgili hizmetleri yapan personelin günde 6 saat fiilen sua ile ilgili hizmetlerde, geriye kalan 3 saatte de servisin iç düzeni, alet ve cihazlarin temizligi ve normal bakimlari gibi hizmetlerde çalisarak 9 saatlik mesaiyi tamamladiklarinin belirtildigini, 20.05.1985 günlü Dekanlik yazisinda da Radyoloji Laboratuarlarinda çalisan personelin haftada 30 saat laboratuarlarda çalistirilarak geriye kalan 15 saatte de diger isler yaptirilmak suretiyle 45 saatlik mesai uygulandiginin vurgulandigini, bu durumda suaya maruz kalarak çalistigi anlasilan davacinin, yukarida yazili hükümler uyarinca, günde 5 saat çalismasi gerekirken 9 saat çalismasina iliskin islemde mevzuata uyarlik görülmedigini belirten gerekçesiyle dava konusu islemin iptaline karar vermis olup anilan kararin davali idarenin temyizi üzerine, DANISTAY 5 nci Dairesince 29.12.1987 gün ve E.1987/3003, K.1987/2098 sayili karariyla ONANDIGI, davali idarenin karar düzeltme isteminin de yine ayni Dairenin 09.02.1989 gün ve E.1988/1867, K.1989/205 sayili karariyla reddedildigi ve hükmün kesinlestigi anlasilmistir.

Yukarida belirtilen nedenlerle;

Davacinin Radyoloji, Radyum ve Elektrikle Tedavi Müesseseleri Hakkindaki Tüzügün 21 ve 22 nci maddelerine uygun günlük azami 5 (bes) saat çalismasi gerekirken bunun disinda herhangi bir görev adi altinda da olsa mesaide bulundurularak mesai saatinin fazlalastirilmasi olanaginin bulunmadigi ve ayrica resmi tatil günlerinde ( Cumartesi, Pazar, Milli ve Dini Bayram Tatilleri ) icapçi nöbeti olarak çagrildiginda da yine mesaiye gelisi ve ayrilma saatinin azami 5 (bes) saati geçmeyecegine nazaran aksine yapilan islemlerin iptaline,

KARSI OY GEREKÇEMIZ

3153 Sayili Kanuna dayanilarak çikarilan “Radyoloji, Radyum ve Elektrikle Tedavi Müesseseleri hakkindaki tüzügün 22 nci maddesinde; “Hastanelerde, Röntgen ve Radyum ile Tam Müddetle ( Günde 5 Saat ) Çalisan Kimseler hastanenin baska islerinde kullanilmaz, bunlara gece uykularini ihlal edecek is verilemeyecegi 21 nci maddesinde ise Röntgen ve Radyum ile daimi olarak günde 5 saatten fazla çalisilmaz” hükmünü tasimaktadir. Bu düzenlemede mesai ile ilgili bir hususa yer verilmemis, bizzat çalisan kisinin cihaz basinda kalma süresindeki devamliligi ve suaya karsi korunmasi maksadiyla sinirlandirma getirilmistir.

Davali idarenin savunmalarinda elde mevcut personel, makina ve teçhizat degerlendirildiginde hiç bir personelin degil 5 saat 3 saat bile daimi olarak röntgen ile çalismadigi, röntgen çekimi disinda bulunulan ortamlarin (kayit, evrak, dinlenme) röntgen isinlarindan korundugu, personelin maruz kaldigi röntgen isinlari miktarinin düzenli olarak ölçüldügü ve bugüne kadar belirtilen limit degerlere bile ulasilmadigi belirtilmektedir.

ASKERI YÜKSEK IDARE MAHKEMESI IKINCI DAIRESI 11.02.1998 gün ve E.1997/602, K.1998/159 sayi ile 3153 sayili yasaya göre çikarilan Radyoloji, Radyum ve Elektrikle Tedavi Müesseseleri hakkinda Nizamnamenin 21, 22 ve 24 ncü maddelerinde, röntgen ve suaya maruz kalanlarin çalisma usul ve esaslarinin düzenlendigi, Anayasinin 128 nci maddesinde yer alan, memurlar ve diger kamu görevlilerinin haklari ve yükümlülükleri ile diger özlük haklarinin kanunla düzenlenecegi ilkesine göre, kamu personelinin günlük ve haftalik çalisma usul ve sürelerinin ilgili mevzuatta detayli biçimde belirlenmesinin dogal oldugu, kanun ve düzenleyici tasarruf kurallarinda, genel idarede görevli kamu personeli yaninda, Türk Silahli Kuvvetlerinde görev yapan personelin günlük hatta haftalik zorunlu çalisma saatlerinin belirlendigi, mevzuatta, asker kisilerden radyoaktif isinlarla çalisan personele yillik izinleri disinda ayrica bir ay daha izin verilecegini öngören 926 sayili Kanunun 126/c maddesi ile Gülhane Askeri Tip Akademisinde radyoloji, radyum ve elektrikle tedavi hizmetlerinde çalisan personelin çalisma süreleri hakkinda anilan tüzüge gönderme yapan Gülhane Askeri Tip Akademisi Yönetmeliginin 53/3 maddesinden baska bir düzenlemeye rastlanilmadigi, röntgen ve radyum ile günde bes saatten fazla çalisilamayacagini düzenleyen Tüzügün 21 nci maddesinin Türk Silahli Kuvvetlerinde görevli ayni hizmeti yapan personel hakkinda da uygulanacagindan bir duraksama ve kusku bulunmadigi, dava konusu islemde personelin günlük mesai süresinde en fazla bes saat röntgen ve radyum ile çalisacaklarinin, suaya maruz kalan röntgen uzmanlari, teknisyen ve diger personele nöbet hizmeti verilmeyeceginin, ancak haftalik kirk saatlik mesaiye diger bir deyisle görevli olduklari yerin çalisma saatine tabi olacaklarinin belirtildigi, islemin üst norm durumundaki kurallarin röntgen ve radyum ile çalismada öngördügü azami çalisma saatine uyarlilik gösterdigi, hatta bu personele nöbet hizmeti verilmeyecegi yolundaki kurallari yineledigi, ancak günlük – haftalik mesai saatine tabi olup olunmayacagi hakkinda mevzuatta bir düzenleme bulunmamasindan yola çikilarak, haftalik 40 saatlik mesaiye uyulacaginin öngörüldügü, üst kurallarda dile getirilen hususlara uyarli olan ve öngörülmeyen hususta ne yapilacagini düzenleyen islemin, ilke olarak hukuka aykiriligindan söz edilemeyecegi, bunun yaninda Silahli Kuvvetlerin farkli ve degisik nitelikte bir kamu hizmeti üstlendigi, bu hizmetin farkliligi nedeniyle bazi konularda ayrik düzenlemeler getirilebileceginin bilinen bir gerçek oldugu, nitekim GATA Yönetmeliginin 53 ncü maddesi ile röntgen ve radyum ile çalisan personelin günlük mesai süreleri bakimindan askeri saglik kuruluslari disindaki emsallerine göre farkli bir düzenlemeye tabi tutulmalarinin yürüttükleri kamu hizmetinin farkliligindan ileri geldigi, davacinin görevli oldugu saglik kurulusunun, GATA gibi Türk Silahli Kuvvetleri kurulus ve kadrosunda oldugu, o nedenle davacinin meslegi geregi günde kesintisiz bes saatten fazla röntgen ve radyum ile çalistirilamayacagi, ancak bu süreyi tamamlamis olda dahi çalistigi hastanenin günlük mesai saatine uymakla zorunlu oldugu yolundaki islemin salt bu yönüyle hukuka aykiri oldugunun düsünülemeyecegi, davacinin tabi oldugu statü ve hizmetin özellikleri geregi görevli oldugu kurumun günlük mesai saatine uyacagini öngören islemin hukuka uyarli bulundugu gerekçesiyle davanin reddine karar vermis, bu karar yasa yoluna basvurulmayarak kesinlesmistir.

Anilan Mahkeme Kararinda da oldugu gibi Tüzük hükmünde, daimi sekilde röntgen ve radyum ile çalismanin ( günde 5 saati ) geçemeyecegi yazili olduguna, idarenin de personelini bu sürenin çok daha altinda bu bölümlerde çalistirdigina göre, davacinin bu süreyi tamamlamayi müteakip hastanenin günlük mesai saatine uyacagini öngören islemin hukuka ve mevzuata uyarli bulundugu görüsünde oldugumuzdan aksi yönde olusan çogunluk görüsüne katilamadik.

ÜYE

ÜYE

Mustafa ÇALIS

Oktay Tanju SEL

P.Kur.Kd.Alb.

Dz.Kur.Alb.

Dergi No:16
Karar Dairesi:AYIM.2.D.
Karar Tarihi:2/23/2001
Karar No: E.1999/531
Karar No: K.2001/195