Ø                  Kurul’un çalışma yöntem ve kararlarının şeffaflık ilkesine uygun olmaması,

Kurul’un yargının tümünü temsil edecek şekilde oluşturulmaması,

Daha önce de değinildiği gibi ilk derece mahkemeleri ile istinaf mahkemelerinin kurulmasına, bu mahkemelerde görev yapan hâkim ve savcıların atama, tayin, terfi gibi özlük işlerine bağımsızlık ilkesi temelinde çalışan HSYK tarafından karar verilmektedir. Kurul’un oluşumunda yalnızca Yargıtay ve Danıştay’dan seçilen üyelerin yer alması, ilk derece mahkemesi ve faaliyete geçecek olan istinaf mahkemelerinden üye seçilmesinin öngörülmemesi yargının temsilinde ciddi bir sorun olduğunu göstermektedir. Mevcut haliyle Kurul’un yapısı, hâkim ve savcılar üzerinde yüksek mahkemelerin vesayetinin olduğu izlenimi oluşturmaktadır. Bu nedenlerle yargı için hayati önemi haiz görevleri ifa eden Kurul’un yapısının yargının tümünü temsil edecek şekilde yeniden düzenlenmesi gerekmektedir.

 Kurulun oluşumunda demokratik meşruiyet ilkesine yeterince riayet edilmemesi

 Anayasanın 9’uncu maddesinde de belirtildiği gibi yargı yetkisi, egemenlik hakkının doğal bir sonucu ve özel bir tezahür şekli olup, hâkimler bu yetkiyi egemenliğin sahibi olan millet adına kullanmaktadırlar. Bu sebeple yargı yetkisinin kendisine meşruiyet kazandırabilmesi için doğrudan veya dolaylı olarak milli iradeden kaynaklanması gerekir. Nitekim bunun gereğine ve adaletin halka daha yakın olmasının sağlayacağı büyük yarara inanan bazı devletlerde, yasama ve yürütme organları temsilcileri gibi hâkimler de doğrudan doğruya halk tarafından seçilmektedir. Halk tarafından seçim sisteminin teknik ve diğer nedenlerle mümkün olmadığı devletlerde ise, atama işlemi temsili demokrasi ilkelerine uygun olarak yasama ve çoğunlukla yürütme organlarınca yapılmaktadır. Diğer bazı devletlerde de atamalarda hâkimlere söz hakkı tanınmakta veya bu işler için milletin temsilcileri olan yasama ve yürütme organlarının temsilcileri ile birlikte hâkimlerin de katıldığı özel kurullar oluşturulmaktadır.

1982 Anayasasının 159 uncu maddesi ile kurulan  Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulunda yürütme organı da temsil edilmek suretiyle, milli hâkimiyet ilkesine yönelik önemli bir adım atılmıştır. Ancak, mevcut düzenlemeye göre gerek Kurul üyelerinin, gerekse bir bütün olarak Kurulun yasama organına karşı herhangi bir sorumluluğu söz konusu değildir. Bununla birlikte, kurulun başkanı olan Adalet Bakanının, hâkim ve savcıların özlük işlerinin görülmesi ve dolayısıyla yargı hizmetinin gereği gibi yapılması konusunda yasama organına karşı sorumluluğu vardır.

Adalet Bakanının Kurulda yer alması demokratik meşruiyet ilkesi açısından önemli  olmakla birlikte yasama organının kurula üye  seçimi için yetkisinin olmaması bir eksiklik olarak görülmektedir. Yapılacak çalışmada Ülkemizde de Yasama ve Yürütme organı (Cumhurbaşkanı) tarafından Kurul’a hâkim ve savcılar arasından üye seçimi konusunda görev ve yetki verilmesi plânlanmaktadır.

Kurul kararlarına karşı etkili bir itiraz sisteminin bulunmaması,

Mevcut sisteme göre Kurulca verilen kararın tebliğinden itibaren 10 gün içerisinde Adalet Bakanı veya ilgililerin talebi üzerine aynı Kurul tarafından gerekli inceleme yapılarak karar verilmektedir. Belirtilen yeniden inceleme kararının tebliğinden itibaren ilgililer 10 gün içerisinde itirazda bulunabilirler. İtirazlar Adalet Bakanının, kendisinin yokluğunda başkan vekilinin başkanlığında seçimle gelen asıl ve yedek üyelerle birlikte toplam 12 kişiden oluşan “İtirazları İnceleme Kurulu”nda incelenerek sonuçlandırılır. Bu Kurul’un toplantılarına başkan hariç en az sekiz üyenin katılması ve kararın, katılan üyelerin oy çokluğu ile alınması şarttır. İtiraz üzerine verilen kararlar kesin olup, bunlar aleyhine başka hiçbir idare veya yargı merciine başvurulamamaktadır.   

Demokratik hukuk devletinde etkili bir itiraz yolunun bulunması, eşitlik ilkesi ve hak arama özgürlüğü yönünden büyük önem taşımaktadır. Bu nedenle Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulunun yeniden yapılandırılması sürecinde itiraz yolunun etkin hale getirilmesi düşünülmektedir.

Ayrıca mevcut sistemde, hâkim ve savcıların Kurulda  kendilerini yazılı savunmanın haricinde sadece  meslekten çıkarma cezasını gerektiren disiplin suçu işlemeleri halinde “İtirazları İnceleme Kurulu”nda sözlü veya vekille savunma hakkı tanınmıştır. Bu hakkın   kapsamının genişletilmesinin uygun olacağı değerlendirilmektedir.

Kurul’un çalışma yöntem ve kararlarının şeffaflık ilkesine uygun olmaması,

2461 sayılı Kanun’un 16 ncı maddesi uyarınca Kurul’da yapılan işlemler ve bunlarla ilgili görüşmeler gizlidir.

Yargı alanındaki temel ilkelerden birisi de aleniyettir. Bunun yanında  çağdaş kamu yönetimi anlayışında şeffaflık hayatî öneme sahiptir. Bu ilkelerin Kurul çalışmalarına yansıması için söz konusu 16 ncı maddenin değiştirilmesi düşünülmektedir. Bu şekilde Kurul kararları kişisel verilerin korunması ilkesi gözetilerek kamuoyunun bilgisine açılacaktır. Böylelikle Kurul’a karşı olan güvenin artması, kamuoyu denetimi ve uygulamada birliğin sağlanması hedeflenmektedir.

1.2.  HSYK’nın yeniden yapılandırılmasına paralel olarak Kurulun sekreteryasının ve denetim sisteminin yeniden düzenlenmesi,

HSYK’nın sekreterya hizmetleri 2992 sayılı Adalet Bakanlığı Teşkilat Kanunu’nun 18 inci maddesi ve 2461 sayılı Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu Kanunu’nun 10 vd. maddeleri  uyarınca Adalet Bakanlığı Personel Genel Müdürlüğünce yürütülmektedir. Yapılacak Anayasa değişikliği ile HSYK’nın geniş tabanlı temsil esasına dayalı bir yapıya kavuşturulmasına paralel olarak, teklif makamı ile karar makamının tek elde birleşmesini engelleyecek şekilde sekreterya hizmeti yeniden yapılandırılacaktır. Kurulun mali özerkliğinin bulunması ile idari ve mali işlemlerinin yürütüldüğü büroların oluşturulmasının uygun olacağı düşünülmektedir.

 Hâkim ve savcıların görevlerini; kanun, tüzük, yönetmeliklere ve genelgelere (Hâkimler için idari nitelikteki genelgelere) uygun olarak yapıp yapmadıklarını denetleme görevi bulunan Adalet Bakanlığı Teftiş Kurulu, Anayasanın 144 üncü maddesi[1] ile düzenlenmiştir. Hâkim ve savcılardan oluşan Teftiş Kurulu, HSYK’nın da başkanı olan Adalet Bakanına bağlı olarak görev yapmaktadır. Ayrıca Adalet Bakanı, Teftiş Kurulu dışında soruşturma ve inceleme işlemlerini, ilgili kişiden daha kıdemli hâkim veya savcı eliyle de yaptırabilir.

Çağdaş hukuk düzeninde iddia ve karar makamları gerek usul hükümleri gerekse yapısal olarak birbirinden ayrılmıştır. Denetim sistemi, HSYK’nın yeniden yapılandırılmasına paralel olarak iddia ve karar makamlarının tek elde birleşmesini engelleyecek şekilde yeniden yapılandırılacaktır.

1.3.  HSYK’nın yeniden yapılandırılması ve istinaf kanun yolunun faaliyete geçirilmesi ile birlikte not sistemi dahil olmak üzere terfi sisteminin yeniden değerlendirilmesi,

Anayasa’nın 140 ıncı maddesi hâkim ve savcıların meslekte ilerlemelerinin mahkemelerin bağımsızlığı ve hâkimlik teminatı esaslarına göre kanunla düzenleneceğini öngörmektedir. 

Anayasa’nın 159 uncu maddesi ile 2802 sayılı Hâkimler ve Savcılar Kanunun 18 inci maddesi hükmüne göre hâkim ve savcıların ilerleme ve yükselmelerinde yetkili kurum HSYK dır.

Hâkim ve savcıların terfiini öngörmeyen sistemlerden farklı olarak, Ülkemizde 2802 sayılı Kanun ile hâkim ve savcıların performansını değerlendirmeye ilişkin  ölçütler belirlenmek suretiyle yükselmeyi kabul eden sistem benimsenmiştir. HSYK tarafından saptanan İlke Kararları ile yükselmeye ilişkin esaslar düzenlenmekte ve Resmi Gazete’de yayımlanmaktadır.

Ülkemizde uygulanan terfi sistemi tüm yönleriyle aşağıda belirtilmiştir;

2802 Sayılı Hâkimler ve Savcılar Kanununun 15. maddesine göre hâkimlik ve savcılık mesleği dört sınıfa ayrılmaktadır:

Hâkim ve savcılar 2802 sayılı Kanunun 18 inci maddesine göre her yıl kademe ilerlemesi, her iki yılda bir derece yükselmesi yapmaktadırlar. Derece yükselmeleri yılın Nisan, Ağustos ve Aralık aylarının son günlerinden geçerli olmak üzere üç dönem halinde HSYK’ca yapılmaktadır.

Kademe ilerlemesi yapabilmek için bir yıllık sürenin doldurulması ve kademe ilerlemesine engel bir disiplin cezası veya ceza mahkumiyetinin bulunmaması yeterli olmaktadır. (2802 S.K.  19 uncu madde)

Derece yükselmesi yapabilmek ve sınıflar arasında ilerlemek için ise hâkim ve savcılar bir çok açıdan performanslarının ölçüldüğü bir terfi sistemine tabidirler. Bu terfi sistemi 2802 sayılı Kanunun 21 inci maddesi ile 33 üncü maddeleri arasında düzenlenmiştir.

Buna göre hâkim ve savcılar bir üst dereceye veya sınıfa geçebilmek için üç değişik açıdan incelemeye girmek ve başarılı olmak zorundadırlar. Bu üç farklı incelemeye terfi sisteminin sacayakları diyebiliriz.

Yukarıda belirtilen kriterler uyarınca yapılan değerlendirme sonuçlarına göre hâkim ve savcılar üç değişik şekilde terfi etmektedirler. (2802 S.K. madde 29)

1- Hâkim ve savcıların terfi yapabilmeleri için ilk önce kararlarındaki isabet oranı dikkate alınmaktadır. Hâkim ve savcıların kararlarındaki isabet oranı belirlenirken yüksek mahkemelerin incelemesinden geçen kararlarından aldıkları notların oranlarına bakılmaktadır. Yüksek mahkemeler inceledikleri kararları veren hâkim ve savcılara; çok iyi, iyi, orta, zayıf ve notsuz olmak üzere beş değişik şekilde not vermektedir. Notsuz şeklinde verilen not fişleri not oranlarını etkilememektedir. Yüksek mahkemelerce verilen notların yüzdesine göre hâkim ve savcıların ne şekilde terfi edebileceği HSYK’nın çıkardığı ve Resmi Gazete’de yayımladığı İlke Kararları ile belirlenmiştir. Örneğin; çok iyi ve iyi notların orta ve zayıf notlara oranı % 85 olan hâkimler mümtazen terfi etmektedirler.

2- Terfide aranılan ikinci husus ise iş yüzdesidir. Hâkim ve savcılar iki yıllık terfi dönemlerinde baktıkları işlerden çıkardıkları işlerin yüzdesi arttıkça daha nitelikli terfi etmektedirler. Bu suretle işlerde birikimin engellenmesi ve davaların makul bir sürede sonuçlandırılması amaçlanmıştır. Örneğin HSYK’nın çıkardığı ilke kararına göre; İki yıllık terfi döneminde 1000 adet dosyaya bakan ve bunun 800’ünü bir başka deyişle % 80’ini çıkaran bir asliye ceza hâkimi mümtazen terfi ederken % 50’sini çıkaramayan terfi edemez. İş yüzdeleri iki yıllık terfi dönemi sonunda görev yerlerine gönderilerek doldurulan iş cetvelleri yoluyla hesaplanır.

3- Terfi sistemine ilişkin diğer bir husus ise hâkim ve savcıların kararlarının doğru ve isabetli olması, makul bir sürede verilmesi yanında bu kararların adil ve tarafsız bir şekilde verildiği konusunda toplumda gerekli kanaatin sağlanmasıdır. Toplumda yargıya güven duygusu ancak hâkim ve savcıların görevlerini yaparken ve özel yaşamlarında etik kurallara uygun hareket etmeleri ile sağlanabilir. Hâkim ve savcıların etik kurallara uygun hareket edip etmedikleri 2802 sayılı Kanunun 62 ve 75 inci maddeleri arasındaki disiplin hükümleri içinde yer alan disipline aykırı eylemleri işleyip işlemediklerine, 76 ve 98 inci maddeleri arasında düzenlenen nedenlere bağlı olarak ceza kovuşturması geçirip geçirmediklerine, ayrıca müfettişlerin iki yılda bir yapılan denetimleri sırasında düzenledikleri hâl kağıtları (denetim raporları) ile ağır ceza başsavcılıklarının terfi dönemlerinde savcılar hakkında düzenledikleri sicil fişlerine bakılarak belirlenir.

Bütün bu hususlarda başarılı bulunan hâkim ve savcılar başarı derecelerine göre mümtazen, tercihen veya adiyen şeklinde terfi ederler.

Yer değiştirme ve derece yükselmesinin durdurulması cezalarını alanlar iki yıl, kademe ilerlemesinin durdurulması cezasını alanlar bir yıl süre ile kademe ilerlemesi ve derece yükselmesi yapamazlar.

Birinci sınıfa ayrılabilmek için;

·        Birinci dereceye yükselmiş olmak,

·        Hâkimlik ve savcılık mesleğinde 10 yılı doldurmuş olmak,

·        Yer değiştirme cezası almamış olmak,

·        Kınama, kademe ilerlemesinin veya derece yükselmesinin durdurulması cezalarını aynı neviden olmasa bile birden fazla almamış olmak,

·        Engel bir ceza mahkumiyeti almamış olmak,

·        Bilimsel güç ve yeteneği ile hizmet ve meslekteki başarısına göre emsali arasında temayüz etmiş olmak,

·        gerekmektedir.

HSYK’nın çıkardığı İlke Kararlarına göre  hâkim ve savcıların emsali arasında temayüz etmiş sayılabilmesi için ayrıca meslek yaşamları boyunca yaptıkları yükselmelerin yarıdan fazlasının tercihli (B) olması, son yükselmenin de (A) defteri ile yapılmaması gerekir. Terfi barajının eşitliği halinde örneğin, 3/A - 3/B son yükselmenin (C) ile yapılmış olması halinde HSYK barajın aşıldığına karar verebilmektedir. Ayrıca birinci sınıfa ayrılma aşamasında terfi barajı hesaplanırken 1(C) terfi 2 (B) terfiye eşit kabul edilmektedir.

Birinci sınıfa ayrılamayanlar iki yıl sonra yeniden terfi ve birinci sınıfa ayırma incelemesine tabi tutulmaktadırlar.

Birinci sınıf olabilmek için;

·        Birinci sınıfa ayrıldığı tarihten itibaren üç yıl süre ile başarılı görev yapmış olmak,

·        Birinci sınıfa ayrılma niteliklerini yitirmemiş olmak,

·        Birinci sınıfa ayrılmaya engel disiplin cezası ile ceza mahkumiyeti almamış olmak,

·        gerekmektedir.

Ayrıca HSYK’ nın çıkarmış olduğu İlke Kararlarına göre birinci sınıfa ayrılan bir hâkim ve savcının üç yıllık sürede başarılı sayılabilmesi için aşağıda belirtilen üç koşuldan birini gerçekleştirmesi yeterlidir.

HSYK’nın almış olduğu ilke kararına göre adli yargıda görev yapan ve üç yıllık sürede yüksek mahkemeden geçen kararlarından aldığı notlarının oranı % 70 olan bir hâkim bu süre içerisinde görev yaptığı mahkemeye göre ağır ceza mahkemesinden 750, asliye hukuk mahkemesinden 2250, asliye ceza mahkemesinden 2100, sulh hukuk ve sulh ceza mahkemelerinden 3000 iş çıkarması halinde iş yüzdesine bakılmaksızın başarılı kabul edilmektedir.

Hâkim ve savcılar birinci sınıf olduktan sonra da çalışmalarının başarılı olup olmadığı yönünden üç yılda bir incelemeye tabi tutulmakta ve performansları değerlendirilmektedir. Bu değerlendirme birinci sınıf olma incelemesindeki kriterlere göre yapılmakta olup, bu inceleme hâkim ve savcılar emekli oluncaya veya meslekten ayrılıncaya kadar devam etmektedir. Yapılan inceleme ve değerlendirme sonucunda belirlenen ölçütlere göre başarısız bulunan hâkim ve savcılar hizmetlerinden yararlanılabilecek diğer bir bölgeye HSYK’ca atanabilmektedirler. (2802 S.K. Md. 35/5)

Uzun yıllardır yargı çevrelerinde yukarıda açıklanan “not oranı ve kanun yolundan geçen iş sayısı” ölçütlerine yönelik ciddi eleştiriler bulunmaktadır. Yapılan bu eleştiriler özellikle aşağıdaki noktalarda toplanmaktadır;

·        Hâkimlerin, kararına direnilen dairenin bir başka dosyada “orta veya zayıf not” verilir endişesi taşıyabileceği ihtimalinin yargı bağımsızlığı açısından önemli olduğu,

·        İdari bir işlem olan terfi için getirilen not sistemiyle, yüksek mahkemelerin alt derece mahkemelerinin kararlarını inceleyen yargısal merci olma yanında hâkim ve savcılar üzerinde idari otorite olarak nitelendirilebilecek bir konuma taşındığı,

·        Terfi açısından notların büyük önem taşıması nedeniyle hâkimlerin karar verme sırasında yüksek mahkeme içtihatlarına koşulsuz uyma kaygısı ile hareket ettikleri ve bu durumun içtihat gelişimine olumsuz etkide bulunduğu.

Not verme uygulaması ile ilgili yukarıda belirtilen eleştiriler dikkate alınarak istinaf mahkemelerinin faaliyete geçmesiyle birlikte terfi sistemi tekrar gözden geçirilecektir.

 Yapılacak düzenlemede hâkim ve savcının kendi iradesi dışında olan, dosyanın kanun yolu incelemesine gönderilmesi yerine, doğrudan hâkim ve savcının çalışması ve kanun yolundan geçen veya geçmeyen tüm kararların başarı hesabında dikkate alınması plânlanmaktadır.

1.4.   Örgütlenme hakkı çerçevesinde Hâkimler ve Savcılar Birliğinin kurulması,

Batı ülkelerinin bir çoğunda yargı mensuplarının meslek kuruluşları bulunduğu göz önünde tutularak, diğer meslek kuruluşlarında olduğu gibi, Anayasanın 135 inci maddesi hükümleri doğrultusunda, hâkimlik ve savcılık mesleğine mensup olanların müşterek ihtiyaçlarını karşılamak, meslekî faaliyetlerini kolaylaştırmak, meslek disiplini ve ahlâkını korumak maksadıyla tüzel kişiliğe sahip kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşunun Ülkemizde de kurulması gerektiği fikri uzun zamandır, akademisyenler ve ilgili meslek  ve sivil toplum kuruluşları tarafından ifade edilmektedir.

idare hukuku, idare hukuku davaları, idare hukukuna giriş, idare hukuku
uzmanı, idare hukukcusu, idare uzmanı, idare hukukçusu, "idare hukuku", ıdare
hukuku, idare hukukunda iptal ve tam yarı (tazminat) davaları, idare hukukunda
bilirkişi, idare hukuku rehberi, idare hukuku içtihatları, idare hukuku
kararları, idare hukuku mahkemeleri, idare hukuku yüksek yargı yerleri, idare
hukuku merkezi, idari yargı, idari yargı davaları, idari yargılama usulü kanunu,
belediyelerin "imar", "ımar" ve "imar hukuku", "ımar hukuku", "kaçak yapı", imar
planı", "arazi ve arsa düzenlemesi", "imar para cezaları", "imar kirliliği
suçları", kamulaştırma, kamulaştırmasız el atma, imar affı, tapu tahsis belgesi,
imar dava dilekçe örnekleri, imar hukuku davalarına rapor hazırlama, imar
hukukundan kaynaklanan tazminat davaları, ecrisimisl, korunması gerekli kültür
ve taşınmaz varlıkları, sit alanları, eski eser, yıkılan ve yanan tarihi
eserler, ulaşım planı, çevre düzeni planı, nazım imar planı, uygulama imar
planı, mevzi imar planı, ilave imar planı, inşaat ruhsatı, yapı kullanma izni,
imar hukuku ile ilgili kanunlar, imar hukuku ile ilgili yönetmelikler ve her
türlü imar sorunlarına çözüm getirecek olan "imar hukukcusu" ve "ımar
hukukçusu". imar davası, idari yargı uzmanı,

idari yargı uzmanı (idare hukuku)

Copyright © Imar Hukukcusu Tüm hakları saklıdır.

Yayınlanma:: 2008-06-14 (1128 okuma)