Türkiyenin imar hukukçusu

3194 sayılı yasanın 5.maddesinde nazım imar planı, uygulama imar planı ve çevre düzeni planları ayrı ayrı tanımlanmış Planlama Kademeleri başlıklı 6.maddesinde, planların kapsadıkları alan ve amaçları açısından bölge planları ve imar planları, imar planlarının ise nazım imar planları ve uygulama imar planları olarak hazırlanacağı belirtilmiş, aynı yasanın 8.maddesinde de imar planlarının nazım imar planı ve uygulama imar planından meydana geldiği, mevcut ise bölge planı ve çevre düzeni plan kararlarına uygunluğu sağlanarak belediye ve mücavir alan sınırları içinde kalan yerlerin nazım imar ve uygulama imar planlarının ilgili belediyelerce yapılacağı veya yaptırılacağı, belediye meclisince onaylanarak yürürlüğe gireceği hükme bağlanmıştır.

3194 sayılı İmar Kanunu’nun 5. maddesinde, çevre düzeni plânı, ülke ve bölge plân kararlarına uygun olarak konut, sanayi, tarım, turizm, ulaşım gibi yerleşme ve arazi kullanılması kararlarını belirleyen plân olarak tanımlanmıştır.

Plan Yapımına Ait Esaslara Dair Yönetmeliğin 3. maddesinin birinci fıkrasında ise Çevre Düzeni Planı: Konut, sanayi, tarım, turizm, ulaşım gibi sektörler ile kentsel- kırsal yapı ve gelişme ile doğal ve kültürel değerler arasında koruma-kullanma dengesini sağlayan ve arazi kullanım kararlarını belirleyen yönetsel, mekansal ve işlevsel bütünlük gösteren sınırlar içinde, varsa bölge planı kararlarına uygun olarak yapılan, idareler arası koordinasyon esaslarını belirleyen, 1/25000, 1:50000, 1:100000, veya 1:200000 ölçekte hazırlanan, plan notları ve raporuyla bir bütün olan planıolarak tanımlanmıştır.

İller Bankasınca hazırlanan Teknik Şartlaşmada ise, Çevre Düzeni Plânı: Konut, sanayi, tarım, turizm gibi farklı alan kullanımı taleplerinin yoğunlaştığı kentsel ve onunla bütünleşen kırsal alanların birlikte oluşturduğu, seçilen ve sınırları belirlenen “çevresel bütünlüğü olan alanlar” da düzenlenen, üst düzey plân kararları çerçevesinde ve imar plânlarına yol gösterici ve çevreden yaklaşım sağlayıcı nitelikte hazırlanan, getirdiği tüm yerleşme alan kullanımı, koruma ve kısıtlama kararları açısından plâncı, uygulayıcı, yatırımcı sektörler ve kişiler için uygulanması gereken bir nazım plân olup, ölçeği genellikle 1/50000 ve 1/25000’dir.

2.9.1999 günlü, 23804 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan İmar Planı Yapılması Ve Değişikliklerine Ait Esaslara Dair Yönetmelikte Değişiklik Yapılması Hakkındaki Yönetmeliğin 2.maddesiyle ölçek belirtilerek çevre düzeni planlarının nazım imar planlarından ayrı olarak değerlendirilmesine ve nazım imar planlarının 1/2000 veya 1/5000 ölçekte düzenlenen planlar, çevre düzeni planlarının ise 1/100000, 1/50000, 1/25000 ölçekte Bayındırlık Ve İskan Bakanlığınca yapılan ve onaylanan planlar olduğu şeklinde düzenleme getirilmesine ilişkin kural getirilmişti.

Çevre düzeni planları Bayındırlık ve İskan Bakanlığı tarafından yapılmakta iken, 443 sayılı Çevre Bakanlığının Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin 2. maddesinin ( c) fıkrasında yer alan, çevre düzeni planının, çevresel bir anlayış içerisinde dengeli ve sürekli kalkınma amacına uygun olarak, ekonomik kararlarla, ekolojik kararların bir arada düşünülmesine imkan veren, rasyonel doğal kaynak kullanımını sağlamak üzere, kalkınma planı ve bölge planı temel alınarak hazırlanacak plandır tanımından sonra çevre düzeni planlarının hazırlanması, hazırlatılması, onaylanması ve uygulanmasının sağlanması görevi Çevre Bakanlığına verilmişti.

17.3.2001 günlü, 24345 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan İmar Planı Yapılması Ve Değişikliklerine Ait Esaslara Dair Yönetmelikte Değişiklik Yapılması Hakkındaki Yönetmeliğin Ek 4. maddesiyle çevre düzeni planlarının Bayındırlık ve İskan Bakanlığınca yapılacağı, yaptırılacağı  ve onaylanacağı kuralı getirilmiştir.

4.11.2000 tarih ve 24220 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Çevre Düzeni Planlarının Yapılmasına Dair Yönetmelik, Çevre Bakanlığı tarafından yürürlüğe konulmuş olup bu yönetmelik hükümlerine göre çevre düzeni planı yapılmasının Çevre Bakanlığının görevi olduğu vurgulanmıştır.

Bu yönetmeliğe karşı Bayındırlık ve İskan Bakanlığı tarafından açılan davada Danıştay tarafından;

“Hukuk sistemimizde bakanlıklar, bir kamu idaresi tüzel kişisi olarak tanımlanan devletin, kamu alanındaki iradesini işlem ve eylemleri ile ortaya koyan organlardır. Bakanlıklar devletin organı sıfatıyla, devletten ayrı ve bağımsız bir hukuksal varlığa ve tüzel kişiliğe sahip değillerdir. Bununla birlikte, bakanlıkların kendi görev alanları ile ilgili konularda yetki uyuşmazlıklarına düşmeleri mümkündür.[1]

Bu nedenle, devlet tüzel kişiliği içerisinde ve aynı kademede yer alan bakanlıkların birbirleri ile olan ilişkilerinde koordinasyonu sağlayacak olan bir üst ortak makama ihtiyaç vardır ki, Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının 112 nci maddesine göre bu makam, bakanlar kurulunun başkanı sıfatıyla başbakandır. Anayasa'nın anılan maddesinde; başbakanın, bakanlıklar arasında işbirliğini sağlamak, hükümetin genel siyasetinin yürütülmesini gözetmekle görevli ve bakanların görevlerinin anayasa ve kanunlara uygun olarak yerine getirilmesini gözetmek ve düzeltici önlemleri almakla yükümlü olduğu hükmü yer almıştır.

Devletin tüzel kişiliğinden ayrı olarak, bağımsız tüzel kişilik sahibi olan kamu tüzel kişilerinin devletin diğer organları ile aralarında çıkabilecek herhangi bir uyuşmazlık nedeniyle yargı mercilerine başvurabilmesi mümkün iken; aynı tüzel kişiliğin, yani devletin, tamamlayıcı birer organı olan bakanlıkların, ayrı birer taraf sıfatıyla, aralarındaki uyuşmazlıkları yargı yerleri önüne getirerek dava konusu yapmalarına olanak bulunmamaktadır.

Aynı tüzel kişiliği temsil eden bakanlıklar arasında yetki veya diğer nedenlerle ortaya çıkan uyuşmazlıkların, bu tüzel kişiliğin kendisi tarafından ve organlar arasında eşgüdümü sağlamak ve düzeltici önlemleri almakla yükümlü üst organca, yani bakanlar kurulu ve başbakanca çözümlenmesi gereklidir.” hükmünü vererek iki bakanlığın birbirlerine karşı dava açamayacaklarına karar vermiştir.

 5302 sayılı İl Özel İdaresi Kanunu ile bu karışık duruma çözüm getirilmiş, çevre düzeni planlarının hangi kurum tarafından yapılacağı hususu yasa düzeyinde belirlenerek çevre düzeni planı yapma yetki ve görevi büyükşehirlerde büyükşehir belediyeleri, diğer illerde il belediyesi ve İl Özel İdarelerine verilmiş bulunmaktadır.

5302 sayılı İl Özel İdaresi Kanunu’nun 6. maddesinde, “…İl çevre düzeni plânı; valinin koordinasyonunda, büyükşehirlerde büyükşehir belediyeleri, diğer illerde il belediyesi ve il özel idaresi ile birlikte yapılır. İl çevre düzeni plânı belediye meclisi ile il genel meclisi tarafından onaylanır.

Hizmetlerin yerine getirilmesinde öncelik sırası, il özel idaresinin malî durumu, hizmetin ivediliği ve verildiği yerin gelişmişlik düzeyi dikkate alınarak belirlenir.

İl özel idaresi hizmetleri, vatandaşlara en yakın yerlerde ve en uygun yöntemlerle sunulur. Hizmet sunumunda özürlü, yaşlı, düşkün ve dar gelirlilerin durumuna uygun yöntemler uygulanır.

Hizmetlerin diğer mahallî idareler ve kamu kuruluşları arasında bütünlük ve uyum içinde yürütülmesine yönelik koordinasyon o ilin valisi tarafından sağlanır.

4562 sayılı Organize Sanayi Bölgeleri Kanunu ile Sanayi ve Ticaret Bakanlığına ve organize sanayi bölgelerine tanınan yetki ve sorumluluklar bu Kanun kapsamı dışındadır…” hükmüne yer verilmiştir.

Nazım imar planları 1/2000 veya 1/5000 ölçekte düzenlenen planlar olup, çevre düzeni planları ise 1/100.000, 1/50.000, 1/25.000 ölçekte hazırlanan üst ölçekli planlardır.[2]

Plan Yapımına Ait Esaslara Dair Yönetmeliğin 4-9. maddelerinde çevre düzeni planı ile ilgili olarak aşağıdaki açıklamalara yer verilmiştir.

  Çevre düzeni planı sınırları, yönetsel, mekansal ve işlevsel bütünlük arz eden bir veya birden fazla il sınırları bütününü veya bir kısmını kapsayacak şekilde belirlenir.

Planlar, ilgili kurum ve kuruluşlarla ve plan kapsamındaki ilgili idarelerle işbirliği sağlanarak Bakanlıkça yapılır veya yaptırılır. Bakanlık, plan yapım işini Bakanlıkça belirlenen planlama sınırı içerisinde kalan ilgili idarelere devredebilir.

Kentsel gelişme alanı ihtiyacının büyükşehir belediye sınırları ve mücavir alan sınırları dışında karşılanma gereği halinde, kent bütününü, kentsel gelişme alanını ve bu alanlarla bütünlük gösteren alanları kapsayan çevre düzeni planları, Bakanlığın koordinasyonu altında, ilgili büyük şehir belediyesi ve valilikçe ortaklaşa yapılır.

Çevre düzeni planları Bakanlıkça onaylanarak yürürlüğe girer.

Onaylı planlar, plan kapsamında bulunan ilgili idarelere ve ilgili kurum ve kuruluşlara gönderilir. Planlar, ilgili idarelerce bir ay süre ile ilan edilir.

Askı süresi içerisinde plan kararlarına gerçek ve tüzel kişiler ile kamu kurum ve kuruluşları itiraz edebilirler. İtirazlar, itiraza konu alanla ilgili belediye veya valiliğe yapılır. İdarenin görüşü ile valilikçe Bakanlığa gönderilen itirazlar Bakanlıkça, Yönetmelik hükümleri kapsamında değerlendirilir ve sonuçlandırılır.

Çevre düzeni planlarında yapılacak revizyon, ilave ve değişiklikler de aynı usullere tabidir.

Çevre düzeni planları alenidir. Bu aleniyeti sağlamak Bakanlığın ve idarelerin görevidir. Bakanlık planların tamamını veya bir kısmını kopyalar veya kitapçıklar halinde çoğaltarak tespit edilecek ücret karşılığında isteyenlere verir.

Çevre düzeni planları, varsa bölge planı esas alınarak yapılır. Çevre düzeni planlarının hazırlanması sürecinde, planlanacak alan ve yakın çevresindeki alanlarda aşağıda genel başlıklar halinde belirtilen konularda ilgili kurum ve kuruluşlardan veriler elde edilir:

a) Planlama alanının konumu ile ilgili bilgiler,

b) Yönetim yapısı, idari bölünüş, sınırlar,

c) Fiziksel yapı ve mevcut arazi kullanımı,

d) Çevresel değerler ve koruma alanları,

e) Afet verileri, afete maruz alanlar, yerleşmeler ve özellikleri,

f) Planlama alanı ile ilgili demografik, sosyal, ekonomik, kültürel, tarihi vb. bilgiler,

g) Ulaşım ve enerji dahil teknik altyapı,

h) Sektörel yapı,

i) Askeri alanlar,

j) Mülkiyet yapısı,

k) Yerleşmelerle ilgili yerel özellikler,

l) Planlama alanının özelliğine göre diğer konular.

Çevre düzeni planı yapılacak alan ve yakın çevresinin bir bütünlük içinde ele alınması ve değerlendirilmesi için eşik analizi, yerinde yapılan incelemeler gibi fiziksel çalışmalarla birlikte, bilimsel tekniklere ve yöntemlere dayalı, yeterli nitelikte ve kapsamda ekonomik, sosyal, kültürel, politik, tarihi, sektörel ve teknolojik araştırmalar yapılır, ilgili kurum ve kuruluşların görüş ve önerileri alınır ve değerlendirilir.

Çevre düzeni planı kararları, yapılan inceleme, araştırma sonuçları ve görüşler değerlendirilerek oluşturulur. Plan raporunda, yapılan tüm inceleme ve araştırmalar, alınan görüş ve öneriler ve yapılan değerlendirmelerle birlikte, planın gerçekleştirilmesini sağlayacak uygulama araçları, kurumsal yapı ve denetim konularına dair ilkeler de yer alır.

Çevre düzeni planı sınırları içerisinde kalan alanlarda;

Yerleşilebilirlik ilkesi ve taşıma kapasitesi göz önünde bulundurularak koruma, kullanma dengesinin sağlanması,

Makro ölçekte nüfus dağılımı ve yoğunluk kararlarının verilmesi,

Kısıtlı doğal kaynakların, artan yerleşik nüfusun ekonomik ve sosyal yapısını güçlendirerek, gereksinimlerini karşılayacak biçimde kullanılmasının sağlanması,

Doğal, tarihi, kültürel çevre değerlerinin korunması,

Tarım alanlarının, sit alanlarının, orman alanlarının, özel çevre koruma alanlarının, ekolojik açıdan korunması gerekli alanların, sulak alanların, uluslararası sözleşmelere konu alanların, kıyı alanlarının ve benzeri alanların, ilgili mevzuatında öngörülen kurallar çerçevesinde kullanımı ve korunması,

Yatırımların koordineli olarak kullanıma sunulması,

Planlama sürecinin analiz, araştırma ve sentez aşamalarında, yönetmelikte belirlenen konularda yapılan çalışmaların ve toplanan değişik sınıf ve türdeki verilerin planlama kararlarının oluşumunda etkin kullanımı,

Afete maruz bölge, yerleşme ve alanlardaki afet risklerinin belirlenmesi ve bu risklerin plan kararlarında dikkate alınması,

Alt ölçekli planlamaya veri teşkil edecek politikaların oluşturulması esastır.

Çevre düzeni planı ilke, esas ve kararlarına aykırı imar planı yapılamaz.

Çevre düzeni planı sınırları içerisinde mevzi imar planı yapılamaz. Çevre düzeni planı ile yapılaşma kararı alınmış alanlar için yapılacak imar planları, mevzii imar planı olarak değerlendirilmez.

Çevre düzeni planı ile yapılaşma kararı getirilen alanlarda, kentsel ve kırsal yerleşmelerde imar planlarının alan bütününde veya çevre düzeni planında belirlenen etaplara ve/veya çevre düzeni planı ilke ve kararlarına uygun önceliklere göre yapılması esastır.

Çevre düzeni planında, tarım alanı, mera, maki-funda vb. kullanım kararı getirilmiş alanlarda konut, sanayi, turizm, enerji, vb. yapılaşma amaçlı uygulama yapılamaz.

Bakanlığın plan yapım yetkisini devrettiği birden fazla idareyi kapsayan planlama çalışmalarında, koordinasyon Bakanlığa aittir. Planlama alanı içinde yer alan idarelerin planlama sürecine katılımı, görev, yetki ve sorumlulukları ve alt ölçek plan yapımı ile ilgili esaslar, gerektiğinde protokolle belirlenir.

Çevre düzeni planlarının revizyon, ilave ve değişikliklerinde;

a) Yerel yönetimlerin yerleşik nüfuslarının gereksinimlerinin karşılanmasına,

b) Maddi hataların düzeltilmesine,

c) Kamu yatırımlarına ve kamu yararına,

d) Mevzuatın gerektirdiği düzenlemelere,

e) Geleceğe yönelik proje ve programlara dair, yeterli, geçerli ve gerekçeli belirli teklif ve talepler, Bakanlıkça incelenerek sonuçlandırılır.

Çevre düzeni planı, imar planı, revizyonu, ilavesi ve değişiklikleri ile mevzii imar planı yüklenicilerinin 2/11/1985 tarihli ve 18916 mükerrer sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan İmar Planlarının Yapımını Yüklenecek Müellif ve Müellif Kuruluşlarının Yeterlilik Yönetmeliğinde belirlenen grupta yeterlilik belgesine sahip olması gerekir.

Planın ilgili idarelerce onaylanmış olması, plan müelliflerinin sorumluluğunu ortadan kaldırmaz.

Çevre düzeni planı, plan revizyonu, ilaveleri ve değişiklikleri ile mevzii imar planları da bu Yönetmelikteki esaslara tabidir.

Tüm alt ölçekli imar planlarının üst ölçekli imar planlarıyla uyumlu düzenlenmesi gerektiği ilkesi uyarınca 1/25000 ölçekli planların da 1/50000 ölçekli planlara uygun tahsis şekilleri içermesi gerektiği kuşkusuzdur.[3] Örneğin, korunması gerekli olan kültür ve taşınmaz varlığına 600 m. uzaklıkta 1.derecede arkeolojik ve doğal sit alanında kalan ve çevre düzeni nazım imar planında orman alanı olan taşınmazın günübirlik alanına alınması yolundaki onayın iptal edilmesi gerekir.[4] Yine, çevre düzeni imar planında "tarımsal niteliği korunacak alan"da yer alan taşınmazın turizm tesis alanına dönüştürülmesi yolunda plan değişikliği isteminin reddinde de isabetsizlik yoktur..[5] 1/25000 ölçekli çevre düzeni imar planında kısmen orman kısmen de rekreasyon alanında kalan bir taşınmazın, akaryakıt istasyonu ve günübirlik tesis alanı olarak belirlenmesine ilişkin plan değişikliğinde kamu yararı bulunmamaktadır.[6] 3194 sayılı Yasanın 6. ve 8.maddesi uyarınca uygulama imar planının üst ölçekli plan olan 1/25000 ölçekli plana aykırı olamayacağı göz önüne alındığında; bir taşınmazı 1/25000 ölçekli plana aykırı olarak farklı bir kullanıma ayrılan 1/1000 ölçekli planda mevzuata uyarlık bulunmamaktadır.[7]

1/25000 ve 1/5000 ölçekli planlarda  gösterilen merkezi iş alanları, kentin yönetim, finansman ve üst düzey hizmet fonksiyonlarının kümelendiği kentin yönetsel ve ekonomik açıdan denetlendiği ve yönlendirildiği bir alan olup bu özellikleri nedeniyle çok sayıda kentliyi çeken merkezi iş alanında rekreasyon alanları ve açık alanlara gereksinim bulunduğu, merkezi iş alanı içinde gezi yolu, park ve oyun bahçesi gibi açık alanların planlanmasının kentin merkezi iş alanında bir fonksiyonel değişiklik olarak yorumlanamayacağı, merkezi iş  alanı içinde diğer bir dizi farklı kullanım gibi ve onlardan daha da çok gerekli bir kullanım türü olarak açık alanlara kent merkezlerinde yer verilmesi gerekir.[8]

5302 sayılı Yasa öncesinde, büyükşehir belediye meclislerinin 1/25.000 ölçekli çevre düzeni planı yapma yetkisi bulunmamaktaydı.[9]

belediyelerin "imar", "ımar" ve "imar hukuku", "ımar hukuku", "kaçak yapı",
imar planı", "arazi ve arsa düzenlemesi", "imar para cezaları", "imar kirliliği
suçları", kamulaştırma, kamulaştırmasız el atma, imar affı, tapu tahsis belgesi,
imar dava dilekçe örnekleri, imar hukuku davalarına rapor hazırlama, imar
hukukundan kaynaklanan tazminat davaları, ecrisimisl, korunması gerekli kültür
ve taşınmaz varlıkları, sit alanları, eski eser, yıkılan ve yanan tarihi
eserler, ulaşım planı, çevre düzeni planı, nazım imar planı, uygulama imar
planı, mevzi imar planı, ilave imar planı, inşaat ruhsatı, yapı kullanma izni,
imar hukuku ile ilgili kanunlar, imar hukuku ile ilgili yönetmelikler ve her
türlü imar sorunlarına çözüm getirecek olan "imar hukukcusu" ve "ımar
hukukçusu". imar davası, idari yargı uzmanı,

imar hukukçusu

Copyright © Imar Hukukcusu Tüm hakları saklıdır.

Yayınlanma:: 2007-11-08 (2069 okuma)