ÖZETİ:3153 Sayılı Kanun ve buna dayalı olarak
çıkartılan Tüzüğün amir hükümleri uyarınca, röntgen teknisyeni olan davacıya
günde azami 5 saat mesai yaptırılması gerekirken; bunun dışında herhangi bir
görev adi altında mesaide bulundurularak mesai saatinin fazlaştırılması
yolundaki işlem hukuka uyarlı değildir.
RADYASYON GÖREVLISI PERSONELIN GÜNLÜK MESAI SÜRESI
Davaci Hv.Sag.Bçvs..........................26.08.1999 tarihinde kayda geçen
dava dilekçesinde özetle; Hv.K.K.ligi Hv. Er Egt.Tug.K.ligi 100 Yt. Hava
Hastanesi Radyoloji Servisinde röntgen teknisyeni olarak günde bes saatten fazla
mesaiye ve icapçi nöbetine tabi tutulmasi ve gece uykularinin ihlal edilecek is
ve ek görev verilmesine iliskin islemin iptaline karar verilmesini talep ve dava
etmistir.
Dava dosyasindaki bilgi ve belgelerin incelenmesinden; davaci Hv.Sag.Bçvs.........................06
Temmuz 1999 tarihli basvurusu üzerine verilen cevapta, davaciya Hava Kuvvetleri
Komutanliginin 25 Mart 1999 gün ve LOJ:1997-599-97/Sag.D.(Hst.Ynt.ve Rp.S.)
sayili emri ile “günde bes saat müddetle suaya maruz kalarak çalisan röntgen
uzmanlari, teknisyenler ve diger personelin nöbet tutmayacaklari ve acil vak’a
larda nöbetçi tabipçe hastaneye celp edilecekleri” yayimlanarak
bilgilendirilidigi, davacinin görev yaptigi Hv.K.K.ligi Hv. Er Egt.Tug.K.liginin
30 Eylül 1999 gün ve DIS.SB.:1999/79 B sayili yazisi ile dava konusu edilen
hususlar hakkinda düzenlemeler yapildigi, davacinin halen sua izninde oldugu,
rapor nöbetinden muaf tutuldugu ve mesai çizelgesinin bes saat olarak
düzenlendigi bildirilmis, davaci 24 Kasim 1999 tarihli cevap layihasinda;
röntgen teknisyenlerinin Hv. Er Egt.Tug.K.liginin 04 Kasim 1999 gün ve HST:9025-6-99/Per.(552)
sayili emri ile 8 saat mesai uygulanmasinin devam ettigini, savunmanin iddia
ettigi gibi dava konusuz kalmadigi ileri sürülmesi üzerine, kurulumuzca alinan
ara karari ile davali idareden sözkonusu hastanede halen fiili uygulamanin ne
sekilde yapildigi soruldugunda; Kütahya Hv. Er Egt.Tug.K:liginin 12 Aralik 2000
gün ve HST:4081-25-00/Per.Ks.(698) sayili yazisinda; 100 Yatakli Hava Hastanesi
personel mesaisine dahil olup sabah 7.45 ile aksam 16.45 saatleri arasinda görev
yaptigi, bu nedenle ayri bir mesai çizelgesinin düzenlenmedigi, Radyoloji
servisinde iki adet teknisyen görev yapmasi nedeniyle icapçi nöbet çizelgesi
düzenlenmedigi, 15’er gün aralarla ( her ayin 01-15 ile 16-30) icapçi
olduklarinin radyoloji personeline sifahi olarak duyuruldugu, bu personelin
ihtiyaç halinde nöbetçi tabiplikçe hastaneye celp edildigi bildirilmistir.
Görüldügü üzere, davali idarenin davacinin dava konusu islemlerini “kabul”
ettigine iliskin kesin bir irade açiklamasi söz konusu olmadigindan bizzarur
davanin “esas”i hakkinda bir karar vermek geregi dogmustur.
3153 Sayili Kanunun 3 ncü maddesine göre çikarilan, Radyoloji, Radyum ve
Elektrik Tedavi Müesseseleri hakkindaki Tüzük’ün 21 nci maddesinde “Röntgen ve
Radyum ile daimi olarak günde 5 saatten fazla çalisilamaz. Röntgen
muayenehanelerinde pazardan maada ayrica bir gün daha ögleden sonra tatil
yapilmalidir”, 22 nci maddesinde de “Hastanelerde röntgen ve radyum ile tam
müddetle (günde 5 saat) çalisan kimseler hastanelerin baska islerinde
kullanilamaz, bunlara gece uykularini ihlal edecek is verilmemelidir” hükmü
bulunmaktadir.
Askeri Hastaneler Yönetim Yönergesinin (MY 33-1 A) “Yönetim Hizmetleri”
baslikli ikinci kisminin 1 / b, c ve d fikralarinin “Askeri Hastanelerde is
saatlerinin bastabip tarafindan mevzuata uygun sekilde düzenlenmis bir çizelge
uyarinca tatbik edilecegi”, 2 / f (5) bendinin “Radyoloji Nizamnamesinin 22 nci
maddesi geregince, günde 5 saat müddetle suaya maruz kalarak çalisan röntgen
uzmanlari, teknisyenler ve diger personelin nöbet tutmadigi, bunlar için
evlerinden çagrilma çizelgesi düzenlenir ve acil vakalarda nöbetçi tabipçe
hastaneye celp edilirler” hükmünü içerdigi görülmektedir.
926 Sayili Türk Silahli Kuvvetleri Personel Kanununun EK-2 nci maddesinde;
subay, astsubay, uzman çavus ve uzman jandarmalarin haftalik çalisma süresinin
genel olarak 40 saat oldugu, bu sürenin Cumartesi ve Pazar günleri tatil olmak
üzere düzenlenecegi, ancak 211 Sayili Kanunun bu konudaki hükümlerinin sakli
oldugu belirtilmektedir.
211 Sayili T.S.K. Iç Hizmet Kanununun 33 / a maddesinin 2 nci fikrasinda
“nöbetçi ve vazifeli olmayan veya kendisine ayrica hususi bir vazife verilmeyen
subay, askeri memur ve astsubaylar günlük mesai veya egitimin bitiminde vazife
mahallinden ayrilabilirler” hükmü, ayni maddenin (b) fikrasinda; “Kit’a,
Karargah ve Kurumlarda günlük çalisma saatleri mevsim, iklim, ahval ve hizmetin
özelliklerine göre bir talimatla düzenlenir” hükmü yer almaktadir.
Ayni Kanunun 76 nci maddesinin; askerlikteki müsterek hizmetlerin yapilmasini
ve devamini saglamak maksadi ile bu hizmetlerin belli bir sira ve süre ile
subay, askeri memur, astsubay, askeri ögrenci, erbas ve erler ile Silahli
Kuvvetler Teskilati içinde vazifeli olan bilumum sivil sahislar tarafindan nöbet
tutulacagini, 77 nci maddesinin ise, Kit’alarda, Karargahlarda ve Askeri
Kurumlarda nöbet hizmetine tabi tutulacak personelin kimler olacagi, vazifelerin
talimatname ile tayin ve tespit olunacagini düzenlenmis bulunmaktadir.
211 Sayili Kanuna istinaden çikarilan “Türk Silahli Kuvvetlerinde Görevli
Askeri ve Sivil Personelin Günlük Çalisma Saatleri Yönergesi”nin (30-3) 4 / a
maddesinde; hangi görev yerinde olursa olsun haftalik çalisma süresinin genel
olarak 40 saat oldugu, bu sürenin Cumartesi ve Pazar günleri tatil olmak üzere
düzenlenecegi ve ayni Yönergenin 5 / i maddesinin 3 ncü bendinde ise, askeri
hastanelerde doktor, hemsire, saglik personeli ve karargah personelinin yukarida
belirlenen süreye tabi olduklari belirtilmektedir.
Söz konusu mevzuat hükümlerine göre davacinin durumu ve mesai uygulamasi
degerlendirildiginde: Radyoloji, Radyom ve Elektrikle Tedavi Müesseseleri
Hakkinda Tüzük ve Askeri Hastaneler Yönetim Yönergesi (MY 33 - 1 A)’ne göre
günde kesintisiz bes saat röntgen hizmetlerinde çalisilabilecegi ve baska bir
görev verilmeyecegi anlasilmaktadir.
Ancak burada önemli olan iki husus hastane hizmetlerinin 24 saat kesintisiz
sürdürülme ihtiyaci ile röntgen teknisyeninin azami 5 saat kesintisiz röntgen
görevinde çalistirilabilecegi gerçegidir. Ilgili mevzuat, bu konuda hastane
idaresine hizmet ihtiyacina göre, mesaiye baslama ve bitis saatleri dahil her
türlü düzenlemeyi yapma yetkisi vermektedir. Ancak idare bu düzenlemeyi yaparken
tüzük hükümlerine göre günlük azami 5 saatlik röntgen mesaisine de uymak
durumundadir.
Idare insan ve toplum açisindan yasamsal önemde bulunan saglik hizmetini
kesintisiz olarak topluma sunarken, bu alanda görev alan personelini de her
türlü riskden ve tehlikeden uzak tutmanin çarelerini bulmak durumundadir. Bu
alanda çalisan personelin periyodik olarak yapilan radyasyon ölçümlerinin
müsaade edilen limitler üzerine çikmadigi görülmekte ise de, burada amaç alinan
radyasyonun limitler altinda bulunmasi degil bilakis mümkün olabilen en az
miktarda suaya maruz kalmalarinin saglanmasi olmalidir. Zira radyasyonun insan
bünyesinde ne gibi tahribata neden oldugu tam olarak bilinmedigi gibi daha
sonraki kusaklarda da ne gibi kalitsal problemler ortaya çikacagi önceden
bilinmemektedir.
Bu itibarla, davaciya günde ögle tatili hariç azami bes saatten fazla röntgen
mesaisi uygulamasinin mevzuata ve hukuka aykiri oldugu sonucuna ulasilmistir.
211 Sayili T.S.K. Iç Hizmet Kanununun 76 nci maddesi, askerlikteki müsterek
hizmetlerin yapilmasini ve devamini saglamak maksadiyla bu hizmetlerin belli bir
sira ve süre ile subay, askeri memur, astsubay, askeri ögrenci, erbas ve erler
ile Silahli Kuvvetler Teskilati içinde vazifeli bilumum sahislar tarafindan
nöbet tutulacagi amirdir. Kanunda da tarif edildigi üzere nöbet “müsterek
hizmetlerin yapilabilmesi için belli bir sira ve süre ile” (emniyet nöbeti gibi)
yürütülen bir hizmet seklidir.
T.S.K. Askeri Hastaneler Yönetim Yönergesinin (MY 33-1 A) “Yönetim
Hizmetleri” baslikli ikinci kisminin “Çalisma Düzeni ve Saatleri” baslikli 1/b,
c ve d maddelerinde “Askeri Hastanelerde Is Saatlerinin Bastabip tarafindan
mevzuata uygun sekilde düzenlenmis bir çizelge uyarinca tatbik edilecegi”
hükümlerini amirdir. Buna göre davacinin Cumartesi, Pazar ve Bayramlardan olusan
resmi tatil günlerinde günlük toplam 5 saati geçmemek üzere icapçi nöbetine
çagrilmasinin olanakli bulundugu, 5 saat hizmet yaptigi diger günlerde ayrica
icapçi nöbetine çagrilmasina yasal olanak görülmemistir.
Danistay’in bu konudaki görüsünün de ayni yönde oldugu görülmektedir. Erzurum
Idare Mahkemesi 01 Temmuz 1987 gün ve Esas No:1986/726, Karar No: 1987/456
sayili kararinda, 3153 sayili Yasanin 3 ncü maddesi uyarinca yürürlüge konulan
Radyoloji, Radyum ve Elektrikle Tedavi Müesseseleri Hakkinda Tüzügün 21 nci
maddesinde “... röntgen ve radyum ile daimi olarak günde 5 saatten fazla
çalisamaz” 22 nci maddesinde de “Hastanelerde röntgen ve radyum ile tam müddetle
(günde 5 saat) çalisan kimseler hastanenin baskaca islerinde kullanilamaz.
Bunlara gece uykularini ihlal edecek is verilmemelidir” hükmünün yer aldigini,
Rektörlükçe Hastane Bashekimligine yazilan 13.03.1984 günlü yazida anilan Tüzüge
göre uygulama yapilarak suaya maruz kalan personelin günde 5 saat çalismasi
gerektiginin belirtildigini, 14.06.1984 günlü cevap yazisinda bunun
Bashekimlikçe de uygun görüldügünün belirtilmesine ragmen, daha sonra ayni
Bashekimlikçe Dekanliga yazilan 12.11.1984 tarihli yazida, Radyoloji Ana Bilim
Dalinda saglikla ilgili hizmetleri yapan personelin günde 6 saat fiilen sua ile
ilgili hizmetlerde, geriye kalan 3 saatte de servisin iç düzeni, alet ve
cihazlarin temizligi ve normal bakimlari gibi hizmetlerde çalisarak 9 saatlik
mesaiyi tamamladiklarinin belirtildigini, 20.05.1985 günlü Dekanlik yazisinda da
Radyoloji Laboratuarlarinda çalisan personelin haftada 30 saat laboratuarlarda
çalistirilarak geriye kalan 15 saatte de diger isler yaptirilmak suretiyle 45
saatlik mesai uygulandiginin vurgulandigini, bu durumda suaya maruz kalarak
çalistigi anlasilan davacinin, yukarida yazili hükümler uyarinca, günde 5 saat
çalismasi gerekirken 9 saat çalismasina iliskin islemde mevzuata uyarlik
görülmedigini belirten gerekçesiyle dava konusu islemin iptaline karar vermis
olup anilan kararin davali idarenin temyizi üzerine, DANISTAY 5 nci Dairesince
29.12.1987 gün ve E.1987/3003, K.1987/2098 sayili karariyla ONANDIGI, davali
idarenin karar düzeltme isteminin de yine ayni Dairenin 09.02.1989 gün ve
E.1988/1867, K.1989/205 sayili karariyla reddedildigi ve hükmün kesinlestigi
anlasilmistir.
Yukarida belirtilen nedenlerle;
Davacinin Radyoloji, Radyum ve Elektrikle Tedavi Müesseseleri Hakkindaki
Tüzügün 21 ve 22 nci maddelerine uygun günlük azami 5 (bes) saat çalismasi
gerekirken bunun disinda herhangi bir görev adi altinda da olsa mesaide
bulundurularak mesai saatinin fazlalastirilmasi olanaginin bulunmadigi ve ayrica
resmi tatil günlerinde ( Cumartesi, Pazar, Milli ve Dini Bayram Tatilleri )
icapçi nöbeti olarak çagrildiginda da yine mesaiye gelisi ve ayrilma saatinin
azami 5 (bes) saati geçmeyecegine nazaran aksine yapilan islemlerin iptaline,
KARSI OY GEREKÇEMIZ
3153 Sayili Kanuna dayanilarak çikarilan “Radyoloji, Radyum ve Elektrikle
Tedavi Müesseseleri hakkindaki tüzügün 22 nci maddesinde; “Hastanelerde, Röntgen
ve Radyum ile Tam Müddetle ( Günde 5 Saat ) Çalisan Kimseler hastanenin baska
islerinde kullanilmaz, bunlara gece uykularini ihlal edecek is verilemeyecegi 21
nci maddesinde ise Röntgen ve Radyum ile daimi olarak günde 5 saatten fazla
çalisilmaz” hükmünü tasimaktadir. Bu düzenlemede mesai ile ilgili bir hususa yer
verilmemis, bizzat çalisan kisinin cihaz basinda kalma süresindeki devamliligi
ve suaya karsi korunmasi maksadiyla sinirlandirma getirilmistir.
Davali idarenin savunmalarinda elde mevcut personel, makina ve teçhizat
degerlendirildiginde hiç bir personelin degil 5 saat 3 saat bile daimi olarak
röntgen ile çalismadigi, röntgen çekimi disinda bulunulan ortamlarin (kayit,
evrak, dinlenme) röntgen isinlarindan korundugu, personelin maruz kaldigi
röntgen isinlari miktarinin düzenli olarak ölçüldügü ve bugüne kadar belirtilen
limit degerlere bile ulasilmadigi belirtilmektedir.
ASKERI YÜKSEK IDARE MAHKEMESI IKINCI DAIRESI 11.02.1998 gün ve E.1997/602,
K.1998/159 sayi ile 3153 sayili yasaya göre çikarilan Radyoloji, Radyum ve
Elektrikle Tedavi Müesseseleri hakkinda Nizamnamenin 21, 22 ve 24 ncü
maddelerinde, röntgen ve suaya maruz kalanlarin çalisma usul ve esaslarinin
düzenlendigi, Anayasinin 128 nci maddesinde yer alan, memurlar ve diger kamu
görevlilerinin haklari ve yükümlülükleri ile diger özlük haklarinin kanunla
düzenlenecegi ilkesine göre, kamu personelinin günlük ve haftalik çalisma usul
ve sürelerinin ilgili mevzuatta detayli biçimde belirlenmesinin dogal oldugu,
kanun ve düzenleyici tasarruf kurallarinda, genel idarede görevli kamu personeli
yaninda, Türk Silahli Kuvvetlerinde görev yapan personelin günlük hatta haftalik
zorunlu çalisma saatlerinin belirlendigi, mevzuatta, asker kisilerden radyoaktif
isinlarla çalisan personele yillik izinleri disinda ayrica bir ay daha izin
verilecegini öngören 926 sayili Kanunun 126/c maddesi ile Gülhane Askeri Tip
Akademisinde radyoloji, radyum ve elektrikle tedavi hizmetlerinde çalisan
personelin çalisma süreleri hakkinda anilan tüzüge gönderme yapan Gülhane Askeri
Tip Akademisi Yönetmeliginin 53/3 maddesinden baska bir düzenlemeye
rastlanilmadigi, röntgen ve radyum ile günde bes saatten fazla
çalisilamayacagini düzenleyen Tüzügün 21 nci maddesinin Türk Silahli
Kuvvetlerinde görevli ayni hizmeti yapan personel hakkinda da uygulanacagindan
bir duraksama ve kusku bulunmadigi, dava konusu islemde personelin günlük mesai
süresinde en fazla bes saat röntgen ve radyum ile çalisacaklarinin, suaya maruz
kalan röntgen uzmanlari, teknisyen ve diger personele nöbet hizmeti
verilmeyeceginin, ancak haftalik kirk saatlik mesaiye diger bir deyisle görevli
olduklari yerin çalisma saatine tabi olacaklarinin belirtildigi, islemin üst
norm durumundaki kurallarin röntgen ve radyum ile çalismada öngördügü azami
çalisma saatine uyarlilik gösterdigi, hatta bu personele nöbet hizmeti
verilmeyecegi yolundaki kurallari yineledigi, ancak günlük – haftalik mesai
saatine tabi olup olunmayacagi hakkinda mevzuatta bir düzenleme bulunmamasindan
yola çikilarak, haftalik 40 saatlik mesaiye uyulacaginin öngörüldügü, üst
kurallarda dile getirilen hususlara uyarli olan ve öngörülmeyen hususta ne
yapilacagini düzenleyen islemin, ilke olarak hukuka aykiriligindan söz
edilemeyecegi, bunun yaninda Silahli Kuvvetlerin farkli ve degisik nitelikte bir
kamu hizmeti üstlendigi, bu hizmetin farkliligi nedeniyle bazi konularda ayrik
düzenlemeler getirilebileceginin bilinen bir gerçek oldugu, nitekim GATA
Yönetmeliginin 53 ncü maddesi ile röntgen ve radyum ile çalisan personelin
günlük mesai süreleri bakimindan askeri saglik kuruluslari disindaki emsallerine
göre farkli bir düzenlemeye tabi tutulmalarinin yürüttükleri kamu hizmetinin
farkliligindan ileri geldigi, davacinin görevli oldugu saglik kurulusunun, GATA
gibi Türk Silahli Kuvvetleri kurulus ve kadrosunda oldugu, o nedenle davacinin
meslegi geregi günde kesintisiz bes saatten fazla röntgen ve radyum ile
çalistirilamayacagi, ancak bu süreyi tamamlamis olda dahi çalistigi hastanenin
günlük mesai saatine uymakla zorunlu oldugu yolundaki islemin salt bu yönüyle
hukuka aykiri oldugunun düsünülemeyecegi, davacinin tabi oldugu statü ve
hizmetin özellikleri geregi görevli oldugu kurumun günlük mesai saatine
uyacagini öngören islemin hukuka uyarli bulundugu gerekçesiyle davanin reddine
karar vermis, bu karar yasa yoluna basvurulmayarak kesinlesmistir.
Anilan Mahkeme Kararinda da oldugu gibi Tüzük hükmünde, daimi sekilde röntgen
ve radyum ile çalismanin ( günde 5 saati ) geçemeyecegi yazili olduguna,
idarenin de personelini bu sürenin çok daha altinda bu bölümlerde çalistirdigina
göre, davacinin bu süreyi tamamlamayi müteakip hastanenin günlük mesai saatine
uyacagini öngören islemin hukuka ve mevzuata uyarli bulundugu görüsünde
oldugumuzdan aksi yönde olusan çogunluk görüsüne katilamadik.
ÜYE
ÜYE
Mustafa ÇALIS
Oktay Tanju SEL
P.Kur.Kd.Alb.
Dz.Kur.Alb.
Dergi
No:16
Karar Dairesi:AYIM.2.D.
Karar Tarihi:2/23/2001
Karar No: E.1999/531
Karar No: K.2001/195
