T.C

DANIŞTAY

Altıncı Daire

Esas  No:1997/7130

Karar No:1999/3313

ÖZETİ : Maden işletilmesi amacıyla veri­len maden ruhsatının ruhsat süresince ta­şınmazdan faaliyette bulunma hakkı tanı­masının taşınmazın ruhsat sahibine satıl­ması veya kiralanması sonucunu doğurma­yacağı nedeniyle idarenin bu yönde işlem tesisine zorlanmasına ilişkin idare mah­kemesi kararında hukuka uyarlık bulunma­dığı hk.-DD.102

Temyiz İsteminde Bulunan : Maliye Bakanlığı

Karşı Taraf  : ... Holding A.Ş.

Vekilleri    : Av.Dr. ...Av.Dr. ...

İstemin Özeti : İstanbul 2. İdare Mahkemesinin 16.9.1997 günlü, E:1997/ 714. K:1997/934 sayılı kararının usul ve yasaya aykırı olduğu öne sürülerek bo­zulması istenilmektedir.

Savunmanın Özeti: Temyiz edilen kararda bozma nedenlerinden hiçbiri bu­lunmadığından usul ve kanuna uygun olan kararın onanması gerektiği savunulmakta­dır.

Tetkik Hakimi Aylin Bayram'in Düşüncesi : Maden Yasası uyarınca verilen maden ruhsatı, ruhsat sahibine sadece taşınmazı ruhsat süresi içerisinde kullan­ma hakkı vermesi nedeniyle, idare mahkemesince maden ruhsatı sahibine taşınmazın kiralanması veya satılması gerektiği yolunda karar verilmesinde isabet bulunma­dığından mahkeme kararının bozulması gerektiği düşünülmektedir.

Savcı Turan Karakaya'mn Düşüncesi : Temyiz dilekçesinde öne sürülen hu­suslar. 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanununun 49.maddesinin 1.fıkrasında belirtilen nedenlerden hiçbirisine uymayıp idare mahkemesince verilen kararın dayandığı hukuki ve yasal nedenler karşısında anılan kararın bozulmasını gerek­tirir nitelikte görülmemektedir.

Açıklanan nedenlerle temyiz isteminin reddiyle idare mahkemesi kararının onanmasının uygun olacağı düşünülmektedir. TÜRK MÎLLETÎ ADINA

Karar veren Danıştay Altıncı Dairesince Tetkik Hakiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra işin gereği görüşüldü:

Dava, .... .....  ve ... Mahallelerinde, davacı şirkete ait maden ruh­
satı alanını kapsayan hazineye ait 580.000 m2 taşınmazın kiralanması veya satıl­
ması yolundaki 20.3.1997 günlü başvurunun yanıt verilmemek suretiyle reddine
ilişkin işlemin iptali istemiyle açılmış; idare mahkemesince, dosyanın incelen­
mesinden, uyuşmazlık konusu taşınmazlar üzerinde faaliyet gösteren davacı şir­
kete bağlı ... Çimentoları A.Ş.'ne 26.1.1966 tarihli Bakanlar kurulu Kararıyla
40 yıl süre ile maden işletme imtiyazı verildiği, Maden Kanununun yürürlüğe gir­
mesiyle de ruhsatın 1987 yılından itibaren 20 yıl süre ile yenilendiğinin anla­
şıldığı, devlet malından yararlanmak niteliğini de taşıyan ve kamu hizmetinin
sürekli ve düzenli yürütülmesini sağlayarak, genel ve ortak, aynı zamanda zorun­
lu bir ihtiyacın görülmesi amacıyla davacı şirkete verilmiş olan maden işletme
imtiyazına dayanılarak yürütülen faaliyetlerin yer aldığı taşınmazların, davalı
idarece ecrimisil gibi işgal tazminatı niteliğinde bir karşılık da alınamayacağı
ve tahliye edilemeyeceğine ilişkin mahkeme kararlan göz önünde tutulduğunda ve
1966 tarihli Bakanlar Kurulu Kararıyla şirketin yürüttüğü faaliyetlere tahsis
edilmiş olan taşınmazların hukuki statüsü gereği davacı şirkete kiralanması veya
satılması gerekirken aksine tesis edilen işlemde hukuka uyarlık görülmediği ge­
rekçesiyle iptaline karar verilmiş, karar davalı idare tarafından temyiz edil­
miştir.

Anayasanın 35. maddesinde, herkesin, mülkiyet ve miras haklarına sahip olduğu, bu hakların ancak kamu yararı amacıyla, kanunla sınırlanabileceği hükme bağlanmıştır.

734 sayılı Türk Medeni Kanununun 618. maddesinde de, bir şeye malik olan kimsenin, o şeyde kanun dairesinde dilediği gibi tasarruf etmek hakkını haiz ol­duğu, haksız olarak o şeye vaziyed eden herhangi bir kimseye karşı istihkak da­vası ikame ve her nevi müdahaleyi menedebi1eceği hükmü yer almaktadır.

3213 sayılı Maden Kanunu'nun 3. maddesinde, işletme ruhsatının işletme faaliyetlerinin yürütülebilmesi için verilen yetki belgesini ifade ettiği 4. maddesinde, madenlerin devletin hüküm ve tasarrufu altına olup. içinde bulunduk­ları arzın mülkiyetine tabi olmadığı 8. maddesinde, yürürlükte olan arama, ön işletme veya işletme ruhsatı verilmiş maden sahası üzerinde başka ruhsat veril­meyeceği, 14. maddesinde maden sahasından çıkarılacak cevherlerden işletmenin yıllık brüt karının % 5'in devlet hakkı olarak, % 5'inin de Madencilik Fon İşti­raki şeklinde her yıl alınacağı,33. maddesinde de, arama, ön işletme ve işletme ruhsatının fesholunması, yürürlük sürelerinin bitmesi veya terk sebebiyle sonra ermesi hallerinde ruhsat sahibine tazminat verilmeksizin kuyular, galeriler ve bunların muhafazası için yapılmış olan iksa tesislerin devlete intikal edeceği. bunlar dışında kalan tesis, vasıta, alet ve malzemenin ruhsat sahibine ait oldu­ğu kuralları yer almıştır.

Dosyanın incelenmesinden. ... İli. ... İlçesi. ... ve ... Mahallelerinde uyuşmazlık konusu taşınmaz mallar üzerinde faaliyet gösteren davacı şirkete bağ­lı ... Çimentoları T.A.Ş.'ne 26.1.1966 tarihli Bakanlar Kurulu Karan ile 40 yıl süreyle maden işletme imtiyazı verildiği, 3213 sayılı Maden Kanununun yürürlüğe girmesi ile işletme ruhsatının 1987 yılından itibaren 20 yıl süreyle yenilendi­ği, anılan şirketin başka bir şirketin Menkul Kıymetler Tanzim Fonuna olan bor­cunu üstlenmesi üzerine kendisine ait söz konusu taşınmazların 1989 yılında Fon' a devredildiği ve taşınmazların 3.8.1983 tarihinde maliye hazinesi adına tapuda tescil edildiği, davacı şirket tarafından 20.3.1997 günlü başvuru ile, maden iş­letme ruhsatına sahip oldukları sahayı kapsayan uyuşmazlık konusu 580.000 m2 ha­zine arazisinin, şirkete kiralanması veya satılmasının istendiği, ancak, bu baş­vuruya yanıt verilmemek suretiyle dava konusu işlemin tesis edildiği, istem ya­nıt verilmeyerek zımnen reddedilmis.se de, uyuşmazlık konusu taşınmazlardan sa­tılması istenilenlerin kapalı teklif usulü ile satılmasının 20.6.1995 gününde. 21516 sayılı Bakanlık Oluru ile uygun görüldüğü, ancak yapılan ihalelere katılan olmaması nedeni ile satışın gerçekleşemediği, bu arada taşınmazların kiralanma­sının sağlanması amacıyla işlemlere başlanıldığı, bu konuda uygun görüşünün bu­lunması gerekli olan idarelerle yazışmalar yapıldığı, ancak henüz kiralama ile ilgili işlemlerin sonuçlanmadığı ve taşınmazların tamamının halen hazinenin mül­kiyetinde bulunduğu anlaşılmaktadır.

Uyuşmazlığa konu taşınmazların hazinenin mülkiyetinde olduğu hususu çe­kişmesiz olduğundan, hazine, yasalar çerçevesinde bu mülkiyet hakkından kaynak­lanan tasarruf etme yetkisine sahip bulunduğu gibi maliki olduğu taşınmazlara ilişkin herhangi bir tasarrufu gerçekleştirme ya da gerçekleştirmeme yolunda zorlanmasına da olanak bulunmamaktadır.

Diğer taraftan, taşınmaz maliki yasalar çerçevesinde dilediği gibi tasar­ruf yetkisine sahip olmakla birlikte bu yetkinin kamu yararı amacıyla kanunlarla sınırlanabilmesi de mümkündür. Nitekim anayasa ve Maden Kanunu hükümleri uyarın­ca madenlerin aranması, işletilmesi, değerlendirilmesi ve ekonomiye kazandırıl­maları esas olduğundan, maden işletmesi konusunda üstün kamu yararının varlığı nedeniyle madenlerin anılan amaç doğrultusunda işletilebilmesinin sağlanabilmesi için yasalarla mülkiyet hakkına sınırlandırmalar getirilmiştir. Bu doğrultuda. Maden Kanunu uyarınca, devletin hüküm ve tasarrufu altında bulunan madenlerin işletilmesi amacıyla verilen maden ruhsatlarına konu olan arazilerde maden işle­tilmesini olumsuz etkileyecek faaliyetlere izin verilmemekte ve maden ruhsatı süresince ruhsat sahibine araziyi kullanma, arazi özel mülkiyette ise irtifak ve/veya intifa hakkı tesisi için kullanma amacına münhasır olarak kamulaştırıl­masını isteme yetkisi tanınmış bulunmaktadır.

Her ne kadar Maden Kanunu ile maden ruhsatına konu arazilerde taşınmaz malikinin tasarruf yetkisine bazı sınırlandırmalar getirilmiş ise de. bu husus ancak yasada sayılan durumlar ile sınırlı olup, devletin hüküm ve tasarrufu al­tında bulunan madenlerin işletilmesi konusunda işleticisine bu alanda resince faaliyette bulunma ve işleticinin kullanım hakkının engellenmemesi şek­linde belirlenmiş olduğundan, yasada yer almayan bir sınırlandırmanın yorum ve kıyas yolu ile mülkiyet hakkının özünü zedeleyen bir biçimde yargı karan ile getirilmesine olanak bulunmamaktadır.

Bu durumda, olayda, uyuşmazlığa konu taşınmazları kapsayan alanda maden işletilmesi amacıyla davacı şirkete verilmiş olan maden ruhsatı ile Yasa gereği sadece ruhsatın geçerlilik tarihi olan 4.3.2007 yılına kadar faaliyette bulunma hakkı tanınmış olması taşınmazların davacı şirkete satılması veya kiralanması sonucunu doğurmayacağından, idarenin bu yönde işlem tesisine zorlanmasına iliş­kin idare mahkemesi kararında hukuka uyarlık bulunmamaktadır.

Ayrıca, yerleşik içtihatlar uyarınca, maden ruhsatına dayanılarak faali­yette bulunulan taşınmazlardan ecrimisil alınmasına ve tahliyesine olanak bu­lunmamakta ise de, ruhsat sahibinin Maden Yasasından kaynaklanan intifa hakkı nedeniyle fuzuli şagil olarak nitelendirilemeyeceği, bu faaliyet dolayısıyla devlet hakkı ve madencilik fon iştiraki adı altında devlete bedel ödenmesi ne­deniyle de ayrıca arazinin kiralanmasının söz konusu olmaması gerekçeleriyle bu sonuca varılmış olması karşısında, bu durumun maden ruhsatı sahibi lehine taşın­mazın kiralanması ya da satılması gerektiği yolunda bir sonuç yaratmayacağı açıktır.

Belirtilen hususlar göz önünde bulundurulduğunda, hazineye ait uyuşmazlı­ğa konu taşınmazların kiralanması yada satış yoluyla mülkiyetin devri konusunda zorlanmasının anayasa ve yasalar ile korunan mülkiyet hakkının özüne aykırı bu­lunması nedeniyle idare mahkemesince aksi yönde karar verilmesinde isabet görül­memi şti r.

Açıklanan nedenlerle İstanbul 2. İdare Mahkemesinin 16.9.1997 günlü, E:1997/714, K:1997/934 sayılı kararının bozulmasına, dosyanın adı geçen mahkeme­ye gönderilmesine 15.6.1999 gününde oybirliğiyle karar verildi

DANIŞTAY

Altıncı Daire

Esas  No:1998/5097

Karar No:1999/5793

ÖZETİ : Taşınmazın 1. derece doğal sİt alaNI niteliğinde olup olmadığı incelenirken doğal sit alanının bütününün göz önünde tutulması gerektiği, sadece parsel bazında yapılan incelemenin yeterli olma­dığı hk.-DD.103

 Kültür Bakanlığı

Karşı Taraf : ...

VekiVi_____ :_ Av. ... - Av. ...

İstemin Özeti: Aydın 1. İdare Mahkemesinin 10.12.1997 gunlu. E:1^96/1264. K:1997/1304 sayılı kararının usul ve yasaya aykırı olduğu öne sürülerek bozulma­sı istenilmektedir.

Savunmanın Özeti: Savunma verilmemiştir. Tetkik Hakini E. E»el Çelik'in Düşüncesi : Temyiz isterinin kabulü ile mahkeme kararının bozulması gerektiği düçünülnektedir.

Savcı Habibe Ünal'ın Düşüncesi : Dava.  -.. İli ... İlçesi,  ... Köyü     

... parsel sayılı taşınmazların 1. derece doğal sit alam olarak belirlenmesine ilişkin ..-II numaralı Kültür ve Tabiat Varlıklarım Koruma Kurulu karanmn iptali isteğiyle açılmış idare mahkemesince, yaptırılan keşif ve bilirkişi ince­lemesi sonucu düzenlenen rapora dayanılarak dava konusu işlemin iptaline karar verilmiş, bu karar davalı tarafından temyiz edilmiştir.

İdare mahkemesince yaptırılan keşif ve bilirkişi incelemesi sonucu düzen­lenen raporda, çevresi 1. derece doğal sit alam özelliği gösterdiği halde, uyuşmazlık, konusu parselin bitki örtüsü açısından zayıf olduğu, güzel bir koyun kenarında yeF aldığı ve turizm amaçlı kullanıma uygun olduğu belirtilerek 2. derece doğal sit olarak değerlendirilebileceği yolunda görüş bildirilmiştir.

Dava konusu sit kararlarının yarımada ölçeğinde doğal çevrenin kamu yara­rına korunması amacıyla alınmış kararlar olması nedeniyle uyuşmazlık konusu ala­nın çevresi ile bir bütün olarak değerlendiril»ek suretiyle 1. derece sit tam-mına uygun özellikler gösterip göstermediğinin kamı yaran da dikkate alınarak somut bir biçınde ortaya konulması gerekmektedir. Parsel bazında değerlendirile yapılarak sit derecesinin değiştirilmesi 1. derece doğal sit alanının bütünlüğü­nün bozulmasına neden olacağından ve korumasını zorlaştıracağından idare nahke-meşince yukarıda sözü edilen bilirkişi raporu esas alınarak dava konusu işlesin iptaline karar verilmesinde isabet gorülse»iştir-

Açıklanan nedenle teayize konu kararın bozulaası gerektiği düşünül■üştür.

TÜRK MİLLETİ ADIHA

Karar veren Danıştay Altıncı Dairesince Tetkik Hakiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra işin gereği görüşüldü:

Dava, ... İli. ... İlçesi, ... Köyü. ... Vöresinde bulunan 310 ve 311 parsel sayılı taşınmazların 1. derece doğal sit alam olarak beliriensesine ilişkin 14.2.1996 günlü. 5576 sayılı ... II Numaralı Kültür ve Tabiat Varlıkla­rım Koruma Kurulu kararlarının iptali isteriyle açılaış; idare mahkemesince, taşınmazın bulunduğu yerde yaptırılan keşif ve bilirkişi incelemesi üzerine dü­zenlenen raporun dosyada bulunan bilgi ve belgelerle birlikte değerlendirilme­sinden, uyuşmazlık konusu taşınmazın, konumu, büyüklüğü, topoğrafik yapısı bakı­mından çevresindeki yüksek alandan tamamen farklı bir karakterde olduğu. I.dere­ce doğal sit niteliği taşımadığı, turizm amaçlı kullanıma çok uygun bulunduğu, bu kullanımın doğal sit bütününe herhangi bir etkisinin de olmayacağının anla­şıldığı gerekçesiyle dava konusu işlemin iptaline karar verilmiş, bu karar dava­lı idare tarafından temyiz edilmiştir.

Dosyanın incelenmesinden, uyuşmazlığa konu taşınmazın çevresindeki tepe­lerin tamamen ormanlık olduğu, arazının karayolunun hemen batısında ve güzel bir koyun kenarında yeraldığı anlaşılmaktadır.

Olayda, idare mahkemesi, bilirkişi raporuna göre parselin 1.derece doğal sit alam özelliklerini taşımadığı gerekçesiyle uyuşmazlığı karara bağlamıştır. Oysa. uyuşmazlık konusu parsel bir bütünün parçası niteliğindedir ve yörenin bir bütün olarak ele alınması suretiyle tesis edilmiş bulunan işlemin hukuka uygun­luğunun, yine yörenin bir bütün olarak ele   alınması    ve   incelenmesi    suretiyle

değerlendirilmesi gerekmektedir. Geniş bir alanın içinde yer alan dava konusu parselin 1.derece doğal sit tanımına uygun özellikler gösterip göstermediğinin. 1.derece doğal sit alam dışına çıkartılması halinde, bu durumun doğal sit ala-mnın bütünlüğünü ne şekilde etkileyeceğinin kamu yararı da dikkate alınarak so­mut bir biçimde ortaya konulması zorunludur. Bu inceleme yapılırken, uyuşmazlık konusu taşınmazın yeri açıkça gösterilerek hazırlanmış, çevresini de içeren ha­ritanın ve dava konusu işleme esas alınan çalışma raporlarının davalı idareden istenilmesi suretiyle işlemlerin mevzuata uygunluğunun değerlendirilmesi gerek­mektedir.

Bu durumda, yeterli olmayan bilirkişi raporu esas alınarak verilen dava konusu işlemin iptaline ilişkin mahkeme kararında isabet bulunmamaktadır.

Açıklanan nedenlerle temyize konu Aydın 1. idare Mahkemesinin 10.12.L997 günlü.E:1996/1264, K:1997/1304 sayılı kararımn bozulmasına, dosyanın adı geçen mahkemeye gönderilmesine 17.11.1999 gününde oybirliğiyle karar verildi.

imar hukukcusu

Copyright © Imar Hukukcusu Tüm hakları saklıdır.

Yayınlanma:: 2007-06-06 (2196 okuma)