YIPRANAN TARİHİ VE KÜLTÜREL
TAŞINMAZ VARLIKLARIN YENİLENEREK KORUNMASI VE YAŞATILARAK KULLANILMASI HAKKINDA
KANUN
Kanun No. 5366
Kabul Tarihi :
16.6.2005
Amaç ve kapsam
MADDE 1.- Bu Kanunun amacı,
büyükşehir belediyeleri, büyükşehir belediyeleri sınırları içindeki ilçe ve ilk
kademe belediyeleri, il, ilçe belediyeleri ve nüfusu 50.000'in üzerindeki
belediyelerce ve bu belediyelerin yetki alanı dışında il özel idarelerince,
yıpranan ve özelliğini kaybetmeye yüz tutmuş; kültür ve tabiat varlıklarını
koruma kurullarınca sit alanı olarak tescil ve ilan edilen bölgeler ile bu
bölgelere ait koruma alanlarının, bölgenin gelişimine uygun olarak yeniden inşa
ve restore edilerek, bu bölgelerde konut, ticaret, kültür, turizm ve sosyal
donatı alanları oluşturulması, tabiî afet risklerine karşı tedbirler alınması,
tarihi ve kültürel taşınmaz varlıkların yenilenerek korunması ve yaşatılarak
kullanılmasıdır.
Bu Kanun, yukarıda
belirtilen amaçlar doğrultusunda oluşturulacak olan yenileme alanlarının
tespitine, teknik altyapı ve yapısal standartlarının belirlenmesine,
projelerinin oluşturulmasına, uygulama, örgütlenme, yönetim, denetim, katılım ve
kullanımına ilişkin usûl ve esasları kapsar.
Alanların belirlenmesi
MADDE 2.- Yenileme alanları,
il özel idarelerinde il genel meclisi, belediyelerde belediye meclisi üye tam
sayısının salt çoğunluğunun kararı ile belirlenir. İl özel idaresinde il genel
meclisince, büyükşehirler dışındaki belediyelerde belediye meclisince alınan
kararlar Bakanlar Kuruluna sunulur. Büyükşehirlerde ise ilçe ve ilk kademe
belediye meclislerince alınan bu kararlar, büyükşehir belediye meclisince
onaylanması halinde Bakanlar Kuruluna sunulur. Bakanlar Kurulu projenin
uygulanıp uygulanmamasına üç ay içinde karar verir.
Bakanlar Kurulunca kabul
edilen alanlardaki uygulama bir program dahilinde etap etap projelendirilebilir.
Etap proje ve programları,
meclis üye tam sayısının salt çoğunluğunun kararı ve belediyelerde belediye
başkanının, il özel idarelerinde valinin onayı ile uygulamaya konulur.
Belirlenen alan sınırları
içindeki tüm taşınmazlar, belediyece ve il özel idaresince hazırlanacak yenileme
projelerinin kültür ve tabiat varlıklarını koruma kurulunca karara bağlanmasını
müteakip bu Kanuna göre yapılacak yenileme projesi hükümlerine tâbi olurlar.
Büyükşehir belediye sınırları içinde büyükşehir belediyelerinin yapacaklarının
dışında kalan yenileme projeleri, ilçe ve ilk kademe belediyelerince
hazırlanması ve meclislerinde kabulünden sonra büyükşehir belediye başkanınca
onaylanarak yürürlüğe girer. Buna göre kamulaştırma ve uygulama yapılır.
Yenileme alanlarının teknik
altyapı ve yapısal standartların oluşturulması, bu alanların yönetimi ile
örgütlenme ve uygulama alanlarında bulunan hak sahiplerinin veya bölge halkının
katılımına dair usûl ve esaslar yönetmelikte belirlenir.
Uygulama
MADDE 3.- Yenileme alanları
olarak belirlenen bölgelerde il özel idaresi ve belediye tarafından hazırlanan
veya hazırlatılan yenileme projeleri ve uygulamaları ilgili il özel idareleri ve
belediyeler eliyle yapılır veya kamu kurum ve kuruluşları veya gerçek ve özel
hukuk tüzel kişilerine yaptırılarak uygulanır. Bu alanlarda Toplu Konut İdaresi
ile ortak uygulama yapılabileceği gibi, Toplu Konut İdaresine de uygulama
yaptırılabilir.
Büyükşehirlerde, büyükşehir
belediyeleri tarafından başlatılmayan uygulamalar ilçe ve ilk kademe
belediyelerince tek başına veya müşterek olarak yapılır veya yaptırılır.
Yenileme alanı içinde yapı
parsellerindeki uygulamalarda kendi parseli ve yapısı aynen korunarak
yenilenecek yapılar, projenin bütünlüğünü bozmamak şartıyla belediyece kabul
edilen projeye bağlı kalmak ve il özel idaresi ve belediyenin belirleyeceği
amaçta kullanılmak kaydıyla parsel sahibince yapılabilir. Bu durumlarda
uygulamanın projeyle eş zamanlı olarak başlatılması ve tamamlanması esastır.
Aksi takdirde il özel idaresi ve belediyece bu Kanun hükümleri uygulanır.
Yenileme alanlarında
yenileme projelerinin uygulanması sırasında tabiî afet riski taşıdığı
Bayındırlık ve İskan Bakanlığınca belirlenen bölgelerde gerekli tedbirleri almak
üzere il özel idareleri ve belediyeler yenileme projelerinde tasfiye de dahil
olmak üzere gerekli düzenlemeleri yapabilir, yasaklar koyabilir. Bu konudaki
esas ve usûller yönetmelikte belirlenir.
Uygulama esnasında her türlü
kontrol, denetim ve takip işlemleri, ilgili il özel idaresi ve belediyece
yapılır veya yaptırılarak sonuçlandırılır. Bu işlemler, projenin özelliğine göre
konuyla ilgili uzman kişi, kurum ve ekiplere yaptırılır.
Yenileme alanlarındaki
uygulamalar her türlü vergi, resim, harç ve ücretlerden muaftır.
Yenileme projelerini
onaylamak üzere 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanununun 51
inci maddesine göre gerektiği kadar Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge
Kurulu oluşturulur. Kurulca onaylanan projeler, il özel idaresi veya belediyece
uygulanır.
Yenileme alanlarında
yapılacak uygulamalarda her türlü mal ve hizmet alımları ile yapım işleri, ceza
ve ihalelerden yasaklama hükümleri hariç olmak üzere 4734 sayılı Kamu İhale
Kanunu hükümlerinden muaftır.
Yenileme projeleri, uygulama
alanı içerisinde bulunan taşınmaz kültür ve tabiat varlıklarının rölöve,
restitüsyon, restorasyon projeleri ile onarılacak veya yeniden inşa edilecek
yapıların imar mevzuatında öngörülen projelerinden oluşur.
Taşınmaz tasarruflarının
kısıtlanması ve kamulaştırma
MADDE 4.- İl özel idaresi ve
belediye, yenileme alanı ilan edilen yerlerdeki taşınmazlar üzerinde, her türlü
yapılaşma, kullanım ve işletme konularında proje tamamlanıncaya kadar geçici
kısıtlamalar uygulayabilir.
Yenileme alanlarında bulunan
yapıların boşaltılması, yıkımı ve kamulaştırılmasında anlaşma yolu esastır.
Anlaşma sağlanamayan hallerde gerçek ve özel hukuk tüzel kişilerinin
mülkiyetinde bulunan taşınmazlar ilgili il özel idaresi ve belediye tarafından
kamulaştırılabilir. Bu Kanun uyarınca yapılacak kamulaştırmalar 2942 sayılı
Kamulaştırma Kanununun 3 üncü maddesinin ikinci fıkrasındaki iskân projelerinin
gerçekleştirilmesi amaçlı kamulaştırma sayılır. Tapuda mülkiyet hanesi açık olan
taşınmazlar ile varisi belli olmayan, kayyım tayin edilmiş, ihtilaflı, davalı ve
üzerinde her türlü mülkiyet ve mülkiyetin gayri aynî hak tesis edilmiş olan
taşınmazlar için de aynı madde hükümlerine göre kamulaştırma işlemleri
yürütülür. Kamulaştırma işlemlerinin yürütülmesinde il özel idareleri ve
belediyeler veraset ilamı çıkarttırmaya, kayyım tayin ettirmeye veya tapuda
kayıtlı son malike göre işlem yapmaya yetkilidir.
İl özel idareleri ve
belediyeler taşınmaz mülkiyetinin kamulaştırılması yerine, uygun gördükleri
takdirde satın alma, kat karşılığı ve 4721 sayılı Türk Medeni Kanununun ilgili
maddelerinde düzenlenen intifa hakkı veya üst hakkı kurulması yolu ile sınırlı
aynî hak tesis edebilirler.
Yenileme alanı içerisinde
kalan Hazineye ait taşınmazlar başka bir işleme gerek kalmaksızın projeyi
yürüten il özel idaresine ve belediyeye bedelsiz devredilir. Satış ve gelir
getirici bir işe dönüştürüldüğünde proje ve uygulama giderleri çıktıktan sonraki
gelirin yüzde yirmibeşi Hazineye verilir. Devre ait işlemler il özel idaresi ve
belediyenin talebi üzerine ilgili tapu sicil müdürlüğünce resen yapılır. Bu
işlemler her türlü vergi, resim ve harçtan muaftır. Yenileme alanı ilan edilen
yerlerde, yenileme projesi kapsamında kalan taşınmazlar Hazinece satılamaz,
kiraya verilemez, tahsis edilemez.
Yenileme alanlarında
uygulanacak projelerin kamulaştırma, plân, proje ve yapım işlerinde kullanılmak
üzere, 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanununun 12 nci
maddesine göre oluşturulan Taşınmaz Kültür Varlıklarının Korunmasına Katkı Payı
hesabından belediyelere aktarma yapılır.
Millî Savunma Bakanlığına
tahsisli arsa, arazi, yapı ve tesisler, 2565 sayılı Askeri Yasak Bölgeler ve
Güvenlik Bölgeleri Kanunu kapsamında bulunan yerler, sivil ve askeri hava
alanları ve mania plânları kapsamında kalan yerler, mülkiyeti Milli Eğitim
Bakanlığına ait bulunan okullar, mülkiyeti veya idaresi Vakıflar Genel
Müdürlüğüne ait bulunan taşınmazlar ile tapu kayıtlarında vakıf şerhi bulunan
taşınmazlarda bu Kanun hükümlerinin nasıl uygulanacağı Milli Savunma Bakanlığı,
ilgili bakanlık veya Vakıflar Genel Müdürlüğü ve il özel idaresi veya belediyece
müştereken belirlenir.
Sınırlı ayni hak tesisi
MADDE 5.- Kamu kurum ve
kuruluşlarının ellerinde bulunan tarihi eser niteliğini haiz bina ve
müştemilatı, tarihi özelliklerine uygun olarak restore ettirilmek ve/veya tarihi
özellikleri korunmak ve mülkiyeti ilgili kamu kurum ve kuruluşunda kalmak
suretiyle; eğitim, sağlık, kültür ve sosyal amaçlı olmak üzere kamu yararına
çalışan dernekler, vakıflar, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları ve
diğer kamu kurum ve kuruluşları ile üniversiteler ile ticarî faaliyetlerde
kullanılmak üzere gerçek ve özel hukuk tüzel kişilerine sınırlı ayni hak olarak
tesis edilebilir.
Sınırlı ayni hak tesisi ile
ilgili esas ve usuller ile bedeli ve kullanma süresi, ilgili belediye veya
ilgili kamu kurum ve kuruluşları tarafından Türk Medeni Kanunu, İl Özel İdaresi
Kanunu, Belediye Kanunu ve ilgili diğer mevzuat çerçevesinde belirlenir.
Yönetmelik
MADDE 6.- Bu Kanunun
uygulanmasına ilişkin yönetmelik, İçişleri Bakanlığının teklifi üzerine Bakanlar
Kurulunca Kanunun yayımı tarihinden itibaren üç ay içinde yürürlüğe konulur.
Uygulanmayacak hükümler
MADDE 7.- Bu Kanun
kapsamında yer alan yenileme alanlarında, uluslararası hukuktan doğan
yükümlülükler saklı kalmak kaydıyla, diğer kanunların bu Kanuna aykırı hükümleri
uygulanmaz.
Yürürlük
MADDE 8.- Bu Kanun yayımı
tarihinde yürürlüğe girer.
Yürütme
MADDE 9.- Bu Kanun
hükümlerini Bakanlar Kurulu yürütür.
