KÜLTÜR VE TABİAT
VARLIKLARINI KORUMA KANUNU
Kanun
Numarası : 2863
Kabul
Tarihi : 21/7/1983
Yayımlandığı
R.Gazete : Tarih : 23/7/1983 Sayı : 18113
Yayımlandığı
Düstur : Tertip : 5 Cilt : 22 Sayfa : 444
BİRİNCİ BÖLÜM
Genel Hükümler
Amaç:
Madde 1 – Bu
Kanunun amacı; korunması gerekli taşınır ve taşınmaz kültür ve tabiat varlıkları
ile ilgili tanımları belirlemek, yapılacak işlem ve faaliyetleri düzenlemek, bu
konuda gerekli ilke ve uygulama kararlarını alacak teşkilatın kuruluş ve
görevlerini tespit etmektir.
Kapsam:
Madde 2 – Bu
Kanun; korunması gerekli taşınır ve taşınmaz kültür ve tabiat varlıkları ile
ilgili hususları ve bunlarla ilgili gerçek ve tüzelkişilerin görev ve
sorumluluklarını kapsar.
Tanımlar ve
kısaltmalar:
Madde 3 – Bu
Kanunda geçen tanımlar ve kısaltmalar şunlardır:
a) Tanımlar:
(1)
(Değişik:14/7/2004 – 5226/1 md.)"Kültür varlıkları"; tarih öncesi ve tarihi
devirlere ait bilim, kültür, din ve güzel sanatlarla ilgili bulunan veya tarih
öncesi ya da tarihi devirlerde sosyal yaşama konu olmuş bilimsel ve kültürel
açıdan özgün değer taşıyan yer üstünde, yer altında veya su altındaki bütün
taşınır ve taşınmaz varlıklardır.
(2) "Tabiat
varlıkları"; jeolojik devirlerle, tarih öncesi ve tarihi devirlere ait olup
ender bulunmaları veya özellikleri ve güzellikleri bakımından korunması gerekli,
yer üstünde, yer altında veya su altında bulunan değerlerdir.
(3) "Sit";
tarih öncesinden günümüze kadar gelen çeşitli medeniyetlerin ürünü olup,
yaşadıkları devirlerin sosyal, ekonomik, mimari ve benzeri özelliklerini
yansıtan kent ve kent kalıntıları, kültür varlıklarının yoğun olarak bulunduğu
sosyal yaşama konu olmuş veya önemli tarihi hadiselerin cereyan ettiği yerler ve
tespiti yapılmış tabiat özellikleri ile korunması gerekli alanlardır.
(4) "Koruma";
ve "Korunma"; taşınmaz kültür ve tabiat varlıklarında muhafaza, bakım, onarım,
restorasyon, fonksiyon değiştirme işlemleri; taşınır kültür varlıklarında ise
muhafaza, bakım, onarım ve restorasyon işleridir.
(5) "Korunma
alanı"; taşınmaz kültür ve tabiat varlıklarının muhafazaları veya tarihi çevre
içinde korunmalarında etkinlik taşıyan korunması zorunlu olan alandır.
(6) (Değişik:
17/6/1987 - 3386/1 md.) "Değerlendirme"; kültür ve tabiat varlıklarının teşhiri,
tanzimi, kullanılması ve bilimsel yöntemlerle tanıtılmasıdır.
(7) (Ek:14/7/2004 – 5226/1
md.) "Ören yeri"; tarih öncesinden günümüze kadar gelen çeşitli uygarlıkların
ürünü olup, topoğrafik olarak tanımlanabilecek derecede yeterince belirgin ve
mütecanis özelliklere sahip, aynı zamanda tarihsel, arkeolojik, sanatsal,
bilimsel, sosyal veya teknik bakımlardan dikkate değer, kısmen inşa edilmiş,
insan emeği kültür varlıkları ile tabiat varlıklarının birleştiği alanlardır.
(8) (Ek:14/7/2004 –
5226/1 md.) "Koruma amaçlı imar plânı"; bu Kanun uyarınca belirlenen sit
alanlarında, alanın etkileşim-geçiş sahasını da göz önünde bulundurarak, kültür
ve tabiat varlıklarının sürdürülebilirlik ilkesi doğrultusunda korunması
amacıyla arkeolojik, tarihi, doğal, mimarî, demografik, kültürel,
sosyo-ekonomik, mülkiyet ve yapılaşma verilerini içeren alan araştırmasına
dayalı olarak; hali hazır haritalar üzerine, koruma alanı içinde yaşayan hane
halkları ve faaliyet gösteren iş yerlerinin sosyal ve ekonomik yapılarını
iyileştiren, istihdam ve katma değer yaratan stratejileri, koruma esasları ve
kullanma şartları ile yapılaşma sınırlamalarını, sağlıklaştırma, yenileme alan
ve projelerini, uygulama etap ve programlarını, açık alan sistemini, yaya
dolaşımı ve taşıt ulaşımını, alt yapı tesislerinin tasarım esasları, yoğunluklar
ve parsel tasarımlarını, yerel sahiplilik, uygulamanın finansmanı ilkeleri
uyarınca katılımcı alan yönetimi modellerini de içerecek şekilde hazırlanan,
hedefler, araçlar, stratejiler ile plânlama kararları, tutumları, plân notları
ve açıklama raporu ile bir bütün olan nazım ve uygulama imar plânlarının
gerektirdiği ölçekteki plânlardır.
(9) (Ek:14/7/2004 – 5226/1
md.) "Çevre düzenleme projesi"; ören yerlerinin arkeolojik potansiyelini
koruyacak şekilde, denetimli olarak ziyarete açmak, tanıtımını sağlamak, mevcut
kullanım ve dolaşımdan kaynaklanan sorunlarını çözmek, alanın ihtiyaçlarını
çağdaş, teknolojik gelişmelerin gerektirdiği donatılarla gidermek amacıyla her
ören yerinin kendi özellikleri göz önüne alınarak hazırlanacak 1/500, 1/200 ve
1/100 ölçekli düzenleme projeleridir.
(10) (Ek:14/7/2004 – 5226/1
md.) "Yönetim alanı"; sit alanları, ören yerleri ve etkileşim sahalarının doğal
bütünlüğü içerisinde etkin bir şekilde korunması, yaşatılması,
değerlendirilmesi, belli bir vizyon ve tema etrafında geliştirilmesi, toplumun
kültürel ve eğitsel ihtiyaçlarıyla buluşturulması amacıyla, plânlama ve koruma
konusunda yetkili merkezî ve yerel idareler ile sivil toplum kuruluşları
arasında eşgüdümü sağlamak için oluşturulan ve sınırları ilgili idarelerin
görüşleri alınarak Bakanlıkça belirlenen yerlerdir.
(11) (Ek:14/7/2004 – 5226/1
md.) "Yönetim plânı"; yönetim alanının korunmasını, yaşatılmasını,
değerlendirilmesini sağlamak amacıyla, işletme projesini, kazı plânı ve çevre
düzenleme projesi veya koruma amaçlı imar plânını dikkate alarak oluşturulan
koruma ve gelişim projesinin, yıllık ve beş yıllık uygulama etaplarını ve
bütçesini de gösteren, her beş yılda bir gözden geçirilen plânlardır.
(12) (Ek:14/7/2004 – 5226/1
md.) "Bağlantı noktası"; yönetim alanı sınırlarında yer almamakla birlikte,
arkeolojik, coğrafi, kültürel ve tarihi nedenlerle veya aynı vizyon ve tema
etrafında yönetim ve gelişiminin sağlanması bakımından bu yer ile
irtibatlandırılan kültürel varlıklardır.
b) (Değişik:
17/6/1987 - 3386/1 md.) Kısaltmalar:
(1) "Bakanlık";
Kültür ve Turizm Bakanlığını,
(2) "Koruma
Yüksek Kurulu"; Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Yüksek Kurulunu,
(3)(Değişik:14/7/2004 – 5226/1 md.) "Koruma Bölge Kurulu"; Kültür ve Tabiat
Varlıklarını Koruma Bölge Kurulunu,
İfade eder.
Haber verme
zorunluğu:
Madde 4 –
Taşınır ve taşınmaz kültür ve tabiat varlıklarını bulanlar, malik oldukları veya
kullandıkları arazinin içinde kültür ve tabiat varlığı bulunduğunu bilenler veya
yeni haberdar olan malik ve zilyetler, bunu en geç üç gün içinde, en yakın müze
müdürlüğüne veya köyde muhtara veya diğer yerlerde mülki idare amirlerine
bildirmeye mecburdurlar.
Bu gibi
varlıklar, askeri garnizonlar ve yasak bölgeler içinde bulunursa, usulüne uygun
olarak üst komutanlıklara bildirilir.
Böyle bir
ihbarı alan muhtar, mülki amir veya bu gibi varlıklardan doğrudan doğruya
haberdar olan ilgili makamlar, bunların muhafaza ve güvenlikleri için gerekli
tedbirleri alırlar. Muhtar, aynı gün alınan tedbirlerle birlikte durumu en yakın
mülki amire; mülki amir ve diğer makamlar ise on gün içinde, yazı ile Kültür ve
Turizm Bakanlığına ve en yakın müze müdürlüğüne bildirir.
İhbar alan
Bakanlık ve müze müdürü bu Kanun hükümlerine göre,en kısa zamanda gerekli
işlemleri yapar.
Devlet malı
niteliği:
Madde 5 –
Devlete, kamu kurum ve kuruluşlarına ait taşınmazlar ile özel hukuk hükümlerine
tabi gerçek ve tüzelkişilerin mülkiyetinde bulunan taşınmazlarda varlığı bilinen
veya ileride meydana çıkacak olan korunması gerekli taşınır ve taşınmaz kültür
ve tabiat varlıkları Devlet malı niteliğindedir.
Özel
nitelikleri dolayısıyla ayrı statüye tabi tutulan mazbut ve mülhak vakıf malları
bu hükmün dışındadır.
İKİNCİ BÖLÜM
Korunması Gerekli Taşınmaz
Kültür ve Tabiat Varlıkları
Korunması
gerekli taşınmaz kültür ve tabiat varlıkları:
Madde 6 –
Korunması gerekli taşınmaz kültür ve tabiat varlıkları şunlardır:
a) Korunması
gerekli tabiat varlıkları ile 19 uncu yüzyıl sonuna kadar yapılmış taşınmazlar,
b) Belirlenen
tarihten sonra yapılmış olup önem ve özellikleri bakımından Kültür ve Turizm
Bakanlığınca korunmalarında gerek görülen taşınmazlar,
c) Sit alanı
içinde bulunan taşınmaz kültür varlıkları,
d) Milli
tarihimizdeki önlemleri sebebiyle zaman kavramı ve tescil söz konusu olmaksızın
Milli Mücadele ve Türkiye Cumhuriyetinin kuruluşunda büyük tarihi olaylara sahne
olmuş binalar ve tesbit edilecek alanlar ile Mustafa Kemal ATATÜRK tarafından
kullanılmış evler.
Ancak, Koruma
Kurullarınca mimari, tarihi, estetik, arkeolojik ve diğer önem ve özellikleri
bakımından korunması gerekli bulunmadığı karar altına alınan taşınmazlar,
korunması gerekli taşınmaz kültür varlığı sayılmazlar.
Kaya
mezarlıkları, yazılı, resimli ve kabartmalı kayalar, resimli mağaralar,
höyükler, tümülüsler, ören yerleri, akropol ve nekropoller; kale, hisar, burç,
sur, tarihi kışla, tabya ve isihkamlar ile bunlarda bulunan sabit silahlar;
harabeler, kervansaraylar, han, hamam ve medreseler; kümbet, türbe ve kitabeler,
köprüler, su kemerleri, su yolları, sarnıç ve kuyular; tarihi yol kalıntıları,
mesafe taşları, eski sınırları belirten delikli taşlar, dikili taşlar; sunaklar,
tersaneler, rıhtımlar; tarihi saraylar, köşkler, evler, yalılar ve konaklar;
camiler, mescitler, musallalar, namazgahlar; çeşme ve sebiller; imarethane,
darphane, şifahane, muvakkithane, simkeşhane, tekke ve zaviyeler; mezarlıklar,
hazireler, arastalar, bedestenler, kapalı çarşılar, sandukalar, siteller,
sinagoklar, bazilikalar, kiliseler, manastırlar; külliyeler, eski anıt ve duvar
kalıntıları; freskler, kabartmalar, mozaikler, peri bacaları ve benzeri
taşınmazlar; taşınmaz kültür varlığı örneklerindendir.
Tarihi
mağaralar, kaya sığınakları; özellik gösteren ağaç ve ağaç toplulukları ile
benzerleri; taşınmaz tabiat varlığı örneklerindendir.
Tespit ve
tescil:
Madde 7 –
(Değişik: 17/6/1987 - 3386/2 md.)
(Değişik
birinci fıkra : 26/5/2004-5177/26 md.) Korunması gerekli taşınmaz kültür ve
tabiat varlıklarının ve doğal sit alanlarının tespiti, Kültür ve Turizm
Bakanlığının koordinatörlüğünde ilgili ve faaliyetleri etkilenen kurum ve
kuruluşların görüşü alınarak yapılır.
Yapılacak
tespitlerde, kültür ve tabiat varlıklarının tarih, sanat, bölge ve diğer
özellikleri dikkate alınır. Devletin imkanları gözönünde tutularak, örnek
durumda olan ve ait olduğu devrin özelliklerini yansıtan yeteri kadar eser,
korunması gerekli kültür varlığı olarak belirlenir.
Korunması
gerekli taşınmaz kültür ve tabiat varlıkları ile ilgili yapılan tespitler koruma
bölge kurulu kararı ile tescil olunur.
Tespit ve
tescil ile ilgili usuller, esaslar ve kıstaslar yönetmelikte belirtilir.
Vakıflar Genel
Müdürlüğünün idaresinde veya denetiminde bulunan mazbut ve mülhak vakıflara ait
taşınmaz kültür ve tabiat varlıkları, gerçek ve tüzelkişilerin mülkiyetinde
bulunan cami, türbe, kervansaray, medrese han, hamam, mescit, zaviye, sebil,
mevlevihane, çeşme ve benzeri korunması gerekli taşınmaz kültür ve tabiat
varlıklarının tespiti, envarterlenmesi Vakıflar Genel Müdürlüğünce yapılır.
Tescil
kararlarının ilanı, tebliği ve tapu kütüğüne işlenmesi ile ilgili hususlar
yönetmelikle düzenlenir.
Korunma alanı
ile ilgili karar alma yetkisi:
Madde 8 –
Yedinci maddeye göre tescil edilen korunması gerekli kültür ve tabiat
varlıklarının korunma alanlarının tesbiti ve bu alanlar içinde inşaat ve tesisat
yapılıp yapıllamayacağı konusunda karar alma yetkisi Koruma Kurullarına aittir.
Koruma Kurullarının kararına 61 inci maddenin ikinci fıkrasına göre itiraz
edilebilir.
Korunma
alanlarının tespitinde, korunması gerekli kültür ve tabiat varlıklarının
korunması, görünümlerinin ve çevreleri ile uyumlarının muhafazası için yeteri
kadar korunma alanına sahip olmaları dikkate alınır. Bu hususlarla ilgili
esaslar. Kültür ve Turizm Bakanlığınca hazırlanacak yönetmelikte belirtilir.
İzinsiz müdahale ve
kullanma yasağı:
Madde 9 – (Değişik:
14/7/2004 - 5226/3 md.)
Koruma Yüksek Kurulunun
ilke kararları çerçevesinde koruma bölge kurullarınca alınan kararlara aykırı
olarak, korunması gerekli taşınmaz kültür ve tabiat varlıkları ve koruma
alanları ile sit alanlarında inşaî ve fizikî müdahalede bulunulamaz, bunlar
yeniden kullanıma açılamaz veya kullanımları değiştirilemez. Esaslı onarım,
inşaat, tesisat, sondaj, kısmen veya tamamen yıkma, yakma, kazı veya benzeri
işler inşaî ve fizikî müdahale sayılır.
Yetki ve yöntem:
Madde 10 – Her kimin
mülkiyetinde veya idaresinde olursa olsun, taşınmaz kültür ve tabiat
varlıklarının korunmasını sağlamak için gerekli tedbirleri almak, aldırmak ve
bunların her türlü denetimini yapmak veya kamu kurum ve kuruluşları ile
belediyeler ve valiliklere yaptırmak, Kültür ve Turizm Bakanlığına aittir.
Türkiye Büyük Millet
Meclisinin idare ve kontrolünde bulunan kültür ve tabiat varlıklarının
korunması,Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığınca yerine getirilir. Bu
korunmanın sağlanmasında, gerektiğinde, Kültür ve Turizm Bakanlığının teknik
yardımı ve işbirliği sağlanır.
Milli
Savunma Bakanlığının idare ve denetiminde veya sınır boyu ve yasak bölgede
bulunan kültür ve tabiat varlıklarının korunması ve değerlendirilmesi, Milli
Savunma Bakanlığınca yerine getirilir. Bu korunmanın sağlanması, Milli Savunma
Bakanlığı ile Kültür ve Turizm Bakanlığı arasında düzenlenecek protokol
esaslarına göre yürütülür.
(Değişik:
17/6/1987 - 3386/4 md.) Vakıflar Genel Müdürlüğünün idaresinde veya denetiminde
bulunan mazbut ve mülhak vakıflara ait taşınmaz kültür ve tabiat varlıkları ile
gerçek ve tüzelkişilerin mülkiyetinde bulunan cami, türbe, kervansaray, medrese,
han, hamam, mescit, zaviye, mevlevihane, çeşme ve benzeri kültür varlıklarının
korunması ve değerlendirilmesi koruma kurulları kararı alındıktan sonra,
Vakıflar Genel Müdürlüğünce yürütülür.
Diğer kamu
kurum ve kuruluşlarının mülkiyetinde bulunan taşınmaz kültür ve tabiat
varlıklarının korunma ve değerlendirilmesi, bu Kanun hükümlerine uygun olarak
kendileri tarafından sağlanır.
Kamu kurum
ve kuruluşlarının mülkiyetinde bulunan taşınmaz kültür ve tabiat varlıklarının
korunması, bu kuruluşların bütçelerine her yıl bu maksatla konacak ödeneklerle
yapılır.
Bu
hizmetlerin yerine getirilebilmesi için, Kültür ve Turizm Bakanlığı Bütçesine
her yıl yeteri kadar ödenek konur.
(Mülga
sekizinci fıkra:14/7/2004 – 5226/4 md.)
(Ek:
17/6/1987 - 3386/4 md.) Araştırma, kazı ve sondaj yapılan alanların korunması ve
değerlendirilmesi Bakanlığa aittir.
(Ek
fıkra:14/7/2004 – 5226/4 md.)Büyükşehir belediyeleri, valilikler, Bakanlıkça
izin verilen belediyeler bünyesinde kültür varlıkları ile ilgili işlemleri ve
uygulamaları yürütmek üzere sanat tarihi, mimarlık, şehir plânlama, mühendislik,
arkeoloji gibi meslek alanlarından uzmanların görev alacağı koruma, uygulama ve
denetim büroları kurulur. Ayrıca, il özel idareleri bünyesinde, kültür
varlıklarının korunmasına yönelik rölöve, restitüsyon, restorasyon projelerini
hazırlayacak ve uygulayacak proje büroları ve sertifikalı yapı ustalarını
yetiştirecek eğitim birimleri kurulur.
(Ek
fıkra:14/7/2004 – 5226/4 md.) Belediyeler belediye sınırları ve mücavir alanları
içerisinde, valilikler ise bu sınırlar dışında yetkilidir.
(Ek
fıkra:14/7/2004 – 5226/4 md.)Bu bürolar koruma bölge kurulları tarafından uygun
görülen koruma amaçlı imar plânı, proje ve malzeme değişiklikleri ile inşaat
denetimi de dahil olmak üzere uygulamayı denetlemekle yükümlüdürler.
(Ek
fıkra:14/7/2004 – 5226/4 md.)Alanın özelliği göz önüne alınarak, bu büroların
hangi uzmanlık dallarından teşekkül edeceği, çalışma, izin usul ve esasları;
Bakanlık ve İçişleri Bakanlığınca hazırlanacak bir yönetmelikle belirlenir.
Hak ve
sorumluluk:
Madde 11 –
Taşınmaz kültür ve tabiat varlıklarının malikleri bu varlıkların bakım ve
onarımlarını Kültür ve Turizm Bakanlığının bu Kanun uyarınca bakım ve onarım
hususunda vereceği emir ve talimata uygun olarak yerine getirdikleri sürece, bu
Kanunun bu konuda maliklere tanıdığı hak ve muafiyetlerden yararlanırlar. Ancak,
korunması gerekli kültür ve tabiat varlıkları ile bunların korunma alanları, sit
alanları, zilyedlik yoluyla iktisap edilemez.
Malikler bu
varlıkların üzerindeki mülkiyet haklarının tabii icabı olan ve bu Kanunun
hükümlerine aykırı bulunmayan bütün yetkilerini kullanabilirler.
Bu Kanunun
belirlediği bakım onarım sorumluluklarını yerine getirmekte aczi olanların
mülkleri, usulüne göre kamulaştırılır. Mazbut veya mülhak vakıf varlıkları bu
hükme tabi değildir.
Kültür ve
Turizm Bakanlığının uygun görmesi ile, Vakıflar Genel Müdürlürğü, il özel
idareleri, belediyeler ve diğer kamu kurum ve kuruluşları, yukarıda sözü geçen
maliklere lüzum görülen hallerde, taşınmaz kültür ve tabiat varlıklarının
koruma, bakım ve onarımlarına, teknik eleman ve ödenekleri ile yardımda
bulunabilirler.
Taşınmaz kültür
varlıklarının onarımına yardım sağlanması ve katkı payı
Madde 12 – Özel
hukuka tabi gerçek ve tüzelkişilerin mülkiyetinde bulunan korunması gerekli
kültür ve tabiat varlıklarının; korunması, bakım ve onarımı için Kültür ve
Turizm Bakanlığınca ayni, nakdi ve teknik yardım yapılır (...) .
(Mülga ikinci
ve üçüncü fıkralar: 21/2/2001 - 4629/6 md.)
(Mülga 4 üncü
fıkra: 14/4/2004 - 5226/6 md.)
(Ek fıkra:
14/7/2004 - 5226/6 md.) Bu amaçla, Bakanlık bütçesine yeterli ödenek konulur.
Bakanlıkça yapılacak yardımlara ilişkin usul ve esaslar yönetmelikle belirlenir.
(Ek fıkra: 14/7/2004 -
5226/6 md.) Belediyelerin görev alanlarında kalan kültür varlıklarının korunması
ve değerlendirilmesi amacıyla kullanılmak üzere 1319 sayılı Emlak Vergisi
Kanununun 8 inci ve 18 inci maddeleri uyarınca mükellef hakkında tahakkuk eden
emlak vergisinin %10'u nispetinde "Taşınmaz Kültür Varlıklarının Korunmasına
Katkı Payı" tahakkuk ettirilir ve ilgili belediyesince emlak vergisi ile
birlikte tahsil edilir.
(Ek fıkra: 14/7/2004 -
5226/6 md.) Tahsil edilen miktar, il özel idaresi tarafından açılacak özel
hesapta toplanır. Bu miktar; belediyelerce kültür varlıklarının korunması ve
değerlendirilmesi amacıyla hazırlanan projeler kapsamında kamulaştırma,
projelendirme, plânlama ve uygulama konularında kullanılmak üzere il sınırları
içindeki belediyelere vali tarafından aktarılır ve bu pay valinin denetiminde
kullanılır.
(Ek fıkra: 14/7/2004 -
5226/6 md.) Bu madde uyarınca tahakkuk eden katkı payları hakkında 1319 sayılı
Kanunun üçüncü kısmı hükümleri uygulanır. Katkı paylarına ilişkin usul ve
esaslar İçişleri Bakanlığı ile Bakanlık tarafından belirlenir.
(Ek fıkra: 14/7/2004 -
5226/6 md.) 2985 sayılı Toplu Konut Kanunu uyarınca verilecek kredilerin en az
%10'u tescilli taşınmaz kültür varlıklarının bakımı, onarımı ve restorasyonu
işlemlerine ilişkin başvurularda kullandırılır. Bu kapsamdaki öncelikli projeler
Bakanlık ile Toplu Konut İdaresi Başkanlığınca müştereken belirlenir.
Devir yasağı:
Madde 13 –
Hazineye ve diğer kamu kurum ve kuruluşlarına ait olup, usulüne göre tescil ve
ilan olunan, her çeşit korunması gerekli taşınmaz kültür ve tabiat varlığı ile
bunlara ait korunma sınırları dahilindeki taşınmazlar, Kültür ve Turizm
Bakanlığının izni olmadan, gerçek ve tüzelkişilere satılamaz, hibe edilemez.
Kullanma:
Madde 14 –
Korunması gerekli taşınmaz kültür ve tabiat varlıklarının intifa haklarının,
belirli sürelerle kamu hizmetlerinde kullanılmak üzere, Devlet dairelerine, kamu
kurum ve kuruluşlarına, kamu menfaatine yararlı milli derneklere bırakılması
veya gerçek ve tüzelkişilere kiraya verilmesi, Kültür ve Turizm Bakanlığının
iznine tabidir.
Anılan
varlıklardan, Vakıflar Genel Müdürlüğünün yönetim ve denetiminde bulunan mazbut
ve mülhak vakıflarla, 7044 sayılı Aslında Vakıf Olan Tarihi ve Mimari Kıymeti
Haiz Eski Eserlerin Vakıflar Umum Müdürlüğüne Devrine Dair Kanunla yönetimi
Vakıflar Genel Müdürlüğüne devredilen vakıf mallarının kamu hizmetlerinde
kullanılmak üzere, Devlet dairelerine, kamu kurum ve kuruluşlarına ve kamu
yararına çalışan milli derneklere, belirli sürelerle, intifa haklarının
bırakılması veya gerçek ve tüzelkişilerce karakterine uygun kullanılmak şartı
ile kiraya verilmesi, Vakıflar Genel Müdürlüğünün yetkisindedir.
Yukarıda
belirlenen korunması gerekli taşınmaz kültür ve tabiat varlıklarını kullananlar,
bunların bakım, onarım ve restorasyon işlerini bu Kanunda belirlenen esaslara
göre yapmak ve bunun için gerekli masrafları karşılamakla yükümlüdürler.
Kamulaştırma:
Madde 15 –
Taşınmaz kültür varlıkları ve bunların korunma alanları, aşağıda belirlenen
esaslara göre kamulaştırılır:
a) Kısmen veya
tamamen gerçek ve tüzelkişilerle mülkiyetine geçmiş olan korunması gerekli
taşınmaz kültür ve tabiat varlıkları ile korunma alanları Kültür ve Turizm
Bakanlığınca hazırlanacak proğramlara uygun olarak kamulaştırılır. Bu maksat
için, Kültür ve Turizm Bakanlığı bütçesine yeterli ödenek konur.
(Ek: 17/6/1987
- 3386/5 md.; Değişik:14/7/2004 – 5226/7 md.) Kamu kurum ve kuruluşları,
belediyeler, il özel idareleri ve mahallî idare birlikleri tescilli taşınmaz
kültür varlıklarını, koruma bölge kurullarının belirlediği fonksiyonda
kullanılmak kaydıyla kamulaştırabilirler.
b) Menşei vakıf
olup da çeşitli sebeplerle kısmen veya tamamen gerçek ve tüzelkişilerin
mülkiyetine geçen korunması gerekli taşınmaz kültür ve tabiat varlıkları ve
bunların korunma alanlarının kamulaştırılmaları, Vakıflar Genel Müdürlüğüce
yapılır. Bu maksat için Vakıflar Genel Müdürlüğü bütçesine yeteri kadar ödenek
konur.
c) Korunması
gerekli taşınmaz kültür ve tabiat varlıklarının korunma alanları, imar planında
yola, otoparka, yeşil sahaya rastlıyorsa bunların belediyelerce; sair kamu kurum
ve kuruluşlarının bakım ve onarım ile görevli oldukları veya kullandıkları bu
gibi kültür varlıklarının korunma olanlarının ise, bu kurum ve kuruluşlarca,
kamulaştırılması esastır.
d)
Kamulaştırmalarda bedel takdirinde,taşınmaz kültür varlıklarının eskilik,
enderlik ve sanat değeri dikkate alınmaz.
e) (Değişik:
17/6/1987 - 3386/5 md.) Kamulaştırma işlemleri, bu Kanun hükümleri ile 2942
sayılı Kamulaştırma Kanununun bu Kanuna aykırı olmayan hükümlerine göre yapılır.
f) (Ek:
17/6/1987 - 3386/5 md.) Sit alanı olması nedeni ile kesin inşaat yasağı
getirilmiş korunması gerekli taşınmaz kültür ve tabiat varlıklarının bulunduğu
parseller, malikinin başvurusu üzerine bir başka arazisi ile değiştirilebilir.
Üzerinde bina, tesis var ise, malikinin başvurusu üzerine rayiç bedeli 2942
sayılı Kanunun 11 inci maddesi hükümlerine göre belirlenerek ödeme yapılır.
Bu hükümle
ilgili usul ve esaslar yönetmelikle belirlenir.
Ruhsatsız yapı
yasağı:
Madde 16 –
Korunması gerekli taşınmaz kültür ve tabiat varlıkları ile bunların korunma
alanlarında ruhsatsızolarak inşaat yapmak yasaktır. Buralarda ruhsatsız olarak
yapılacak inşaatlar ile, koruma amaçlı imar planlarında, plana; sitlerde, sit
şartlarına aykırı olarak inşa edilen yapılar hakkında imar mevzuatına göre işlem
yapılır.
Sit alanlarında geçiş
dönemi koruma esasları ve kullanma şartları ile koruma amaçlı imar plânı
Madde 17 –
(Değişik: 14/7/2004 - 5226/8 md.)
a) Bir alanın koruma bölge
kurulunca sit olarak ilanı, bu alanda her ölçekteki plân uygulamasını durdurur.
Sit alanının etkileşim çevresine ilişkin varsa 1/25.000 ölçekli plân kararları
ve notları alanın sit statüsü dikkate alınarak yeniden gözden geçirilerek ilgili
idarelerce onaylanır.
Koruma amaçlı imar plânı
yapılıncaya kadar, koruma bölge kurulu tarafından üç ay içinde geçiş dönemi
koruma esasları ve kullanma şartları belirlenir. Belediyeler, valilikler ve
ilgili kurumlar söz konusu alanda ilgili meslek odaları, sivil toplum
kuruluşları ve plândan etkilenen hemşerilerin katılımı ile toplantılar
düzenleyerek koruma amaçlı imar plânını hazırlatıp, incelenmek ve
sonuçlandırılmak üzere koruma bölge kuruluna vermek zorundadır. İki yıl içinde
koruma amaçlı imar plânı yapılmadığı takdirde, geçiş dönemi koruma esasları ve
kullanma şartlarının uygulanması, koruma amaçlı imar plânı yapılıncaya kadar
durdurulur.
Bu iki yıllık süre içinde
zorunlu nedenlerle plân yapılamadığı takdirde koruma bölge kurulunca bu süre bir
yıl daha uzatılabilir.
Koruma bölge kurulunda
görüşülen ve uygun görülen koruma plânları onaylanmak üzere ilgili idarelere
gönderilir.
İlgili idareler, koruma
amaçlı imar plânını en geç iki ay içinde görüşür ve varsa değişmesini istediği
hususları koruma bölge kuruluna bildirir. Koruma bölge kurulunda bu hususlar da
değerlendirilir ve kurul tarafından uygun görülen haliyle plânlar ilgili
idarelere onaylanmak üzere gönderilir. Altmış gün içerisinde onaylanmayan
plânlar kesinleşerek yürürlüğe girer. Koruma amaçlı imar plânının yürürlüğe
girmesiyle geçiş dönemi koruma esasları ve kullanma şartları ayrıca karar almaya
gerek kalmadan ortadan kalkar.
Ören yerlerinde çevre
düzenleme projesi yapımı ve değişiklikleri, ilgili koruma bölge kurulunun uygun
görüşü doğrultusunda Bakanlıkça yapılır, yaptırılır ve onaylanır.
Koruma amaçlı imar plânları
ve çevre düzenleme projelerinde yapılacak değişiklikler yukarıdaki usullere
tabidir.
Koruma amaçlı imar plânları;
müellifi şehir plâncısı olmak üzere; alanın konumu, sit statüsü ve özellikleri
göz önünde bulundurularak mimar, restoratör mimar, sanat tarihçisi, arkeolog,
sosyolog, mühendis, peyzaj mimarı gibi meslek gruplarından Bakanlıkça
belirlenecek uzmanlar tarafından hazırlanır.
Koruma amaçlı imar plânları
ve çevre düzenleme projelerinin hazırlanması, gösterimi, uygulaması, denetimi ve
plân müelliflerinin yeterliliği ile görev, yetki ve sorumluluklarına ilişkin
usul ve esaslar, Bakanlık ile Bayındırlık ve İskân Bakanlığınca çıkarılacak bir
yönetmelikle belirlenir.
Koruma amaçlı imar
plânlarının yapımı için belediyelere aktarılmak üzere İller Bankası Genel
Müdürlüğü Bütçesine yeteri kadar ödenek konur. İl özel idareleri ise
bütçelerinde koruma amaçlı imar plânlarının yapımı için ödenek ayırırlar.
Koruma bölge kurulunca sit
alanı olarak ilan edilen yerlerde; bu kararın ilanından önce imar mevzuatına ve
onanlı imar plânlarına uygun olarak alınmış yapı ruhsatı ve eklerine göre
subasman seviyesi tamamlanmış yapıların inşasına devam edilebilir, ancak bu
maddenin (c) bendi uyarınca yapılanma hakkı aktarımını re’sen uygulamaya da
ilgili idareler yetkilidir. Subasman seviyesi tamamlanmamış yapıların yapı
ruhsatları iptal edilir. Kesin yapılanma yasağı bulunan sit alanlarında bu madde
hükümlerinden faydalanılamaz.
b) Koruma amaçlı imar
plânlarıyla kesin yapılanma yasağı getirilen sit alanlarında bulunan gerçek ve
özel hukuk tüzel kişilerinin mülkiyetindeki taşınmazlar malikin başvurusu
üzerine, belediye ve il özel idaresine ait taşınmazlarla takas edilebilir.
c) Yapılanma hakları
kısıtlanmış tescilli taşınmaz kültür varlıklarına veya bunların koruma
alanlarında bulunan ya da koruma amaçlı imar plânlarıyla yapılanma hakları
kısıtlanan taşınmazlara ait mülkiyet veya yapılanma haklarının kısıtlanmış
bölümünü, imar plânlarıyla yapılanmaya açık aktarım alanı olarak ayrılmış,
mülkiyetlerindeki veya üçüncü şahıslara ait alanlara, aktarımdan yararlanacak
öncelikli hakları belirleyerek bir program dahilinde aktarmaya, belediye
sınırları ve mücavir alanlar içinde belediyeler, bunların dışında valilikler
yetkilidir.
Aktarım işleminde Sermaye
Piyasası Kurulunca onaylı gayrimenkul değerleme şirketlerince yapılacak rayiç
değer denkleştirmesi esastır. Ancak aktarıma konu hak tescilli taşınmaz kültür
varlığına ilişkin ise yapı değeri dikkate alınmaz.
Bu taşınmazlar için,
kısıtlanmış yapılanma haklarının, imar plânlarıyla aktarım alanı olarak ayrılmış
yapılanmaya açık diğer alanlarda kullanılmasını sağlayacak ve bu hakkı hamiline
yazılı menkul kıymete dönüştürecek belgeler düzenlemeye, bu belgeleri yapılanma
hakları kısıtlanmış alan olarak gösterilen ve tapuda bu konuda şerh düşülen
alanlardaki taşınmaz sahiplerinden hak sahibi olanlara vermeye, imar plânında
aktarım alanı olarak ayrılmış ve tapuda bu konuda şerh düşülen alanlarda ise
ruhsat vermek için toplamaya ilgili idareler yetkilidir. Menkul kıymetlerin
basılması, saklanması, el değiştirme işlemlerinin onaylanması ve veri tabanının
oluşturulması ve denetlenmesi İller Bankasınca yapılır.
Bu alanlarda kesin yapılanma
yasağı gelmesi nedeniyle yapılanma hakkının tamamen aktarılması halinde,
yapılanma hakkı kısıtlanan taşınmaz, mütemmimi ile birlikte ilgili idare
mülkiyetine geçer ve parseller ilgili idare adına tescil edilir ve hiçbir
koşulda satışa konu edilemez.
Aktarıma konu parselde
malikin korunabilir yapılanma hakkı kalması halinde ise yapılanma hakkı kısmen
aktarılır. Bu durumda, malikin yapılanma hakkı kısıtlanmış alandaki mülkiyeti
devam eder.
Ancak, aktarıma konu hak,
tescilli taşınmaz kültür varlığı üzerinde ise, malikin bu varlığın korunması ve
yaşatılması için gerekli bakım, onarım ve restorasyon çalışmasını, ilgili idare
ile imzalanacak protokole uygun olarak menkul kıymetleri teslim almasını
müteakip başlatarak tamamlaması zorunludur. Aksi halde, ilgili idare teslim
edilen menkul kıymet bedelini faiziyle birlikte malikten tahsile yetkilidir. Bu
hususlar ve protokol menkul kıymet tesliminden önce ilgili idarece tapuya her
türlü harçtan ve damga vergisinden muaf olarak şerh edilir.
Kısıtlanmış hakların
bulunduğu belediye sınırları içerisinde, aktarım alanı tespit edilmesinin mümkün
olamaması halinde, ilgili idareler ortak program yürütmeye yetkilidir.
Yukarıdaki fıkranın
uygulanmasına ilişkin usul ve esaslar Bayındırlık ve İskân Bakanlığı, İçişleri
Bakanlığı ve Bakanlıkça hazırlanacak bir yönetmelikle belirlenir.
Yapı esasları:
Madde 18 – (Değişik:
17/6/1987 - 3386/7 md.)
Korunması gerekli
taşınmaz kültür varlıklarının gruplandırılması, maliklerinin müracaat tarihinden
itibaren üç ay içinde koruma bölge kurulunca yapılır. Gruplandırılan taşınmaz
kültür varlıkları, tapu kütüğünün beyanlar hanesine kaydedilir. Gruplandırma
yapılmadıkça, onarım ve yapı esasları belirlenemez.
(Ek fıkra:14/7/2004 – 5226/9
md.)Tescilli taşınmaz kültür varlıklarının rölöve, restorasyon ve restitüsyon
projeleri ve bunların uygulanmasında restoratör mimar veya mimarın bulunması
zorunludur. Bunlardan I. grup kapsamında olanların rölöve, restorasyon ve
restitüsyon projelerinin uygulama çalışmaları, yapının özelliğine göre kalem
işleri, ahşap, demir, taş işleri ve restorasyon konularında uzmanlaşmış
kişilerce yapılır.
(Ek fıkra:14/7/2004 – 5226/9
md.)Sit alanları, korunması gerekli kültür varlıkları ve bunların koruma
alanlarında onaylı plân ve proje dışı uygulama yapan veya yapılmasına yol açan
sorumlularının, koruma bölge kurulları ile ilgili konularda plân ve proje
düzenlemesi ve uygulama sorumluluğu yapması beş yıl süre ile yasaklanır.
Uygulama sorumlularının denetimi, ilgili belediye veya valilikçe yapılarak
aykırı hareket edenler, Bakanlığa ve ilgili meslek odasına bildirilir.
(Ek fıkra:14/7/2004 – 5226/9
md.)Proje uygulanması safhasında herhangi bir nedenle uygulama sorumlusunun
ayrılması halinde bu husus Bakanlığa bildirilir, yenisi tayin edilmedikçe
uygulamaya devam edilemez.
(Ek fıkra:14/7/2004 – 5226/9
md.)Yapı esasları, denetim ve bu maddenin uygulanmasına ilişkin usul ve esaslar
Bakanlıkça hazırlanacak yönetmelikle belirlenir.
Mahalli idareler,
taşınmaz kültür varlığı parselinde, ek veya eklenti suretiyle yapılacak veya
yeni inşa edilecek yapılara ait koruma bölge kurulunca verilen kararlarda veya
onaylanmış kültür varlığı projelerinde değişiklik yapamazlar. Ancak,inşa
edilecek yapının fen ve sağlık şartlarının mevzuata uygunluğunu kontrol ederler.
Korunması
gerekli taşınmaz kültür varlığı parselleri,taşınmaz kültür varlıklarının
maliyetine tesir edecek şekil ve surette ayrılamaz ve birleştirilemez.
Maliklerin izin
verme yükümlülüğü:
Madde 19 –
Taşınmaz kültür ve tabiat varlıklarının malikleri, Kültür ve Turizm Bakanlığınca
görevlendirilmiş uzmanlara, gerektiği zaman, varlığın kontrolü, incelenmesi,
harita, plan ve rölevesinin yapılması, fotoğraflarının çekilmesi, kalıplarının
çıkarılması için izin vermeye ve gereken kolaylığı göstermeye mecburdurlar.
Ancak, görevliler konut dokunulmazlığı ve aile mahremiyetini ihlal etmeyecek
tarzda faaliyetlerini yürütürler.
Taşınmaz kültür
varlıklarının nakli:
Madde 20 –
Taşınmaz kültür varlıkları ve parçalarının, bulundukları yerlerde korunmaları
esastır. Ancak, bu taşınm
Yeni Sayfa 1
belediyelerin "imar", "ımar" ve "imar
hukuku", "ımar hukuku", "kaçak yapı", imar planı", "arazi ve arsa düzenlemesi",
"imar para cezaları", "imar kirliliği suçları", "idare hukuku", "idari yargılama
usulü", "imar hukuku davaları", "10/c uygulaması", "mühürleme ve yıkım kararına
karşı iptal davası", "imar dava dilekçe örneği", "imar davasında yürütmenin
durdurulması kararı" ve her türlü imar sorunlarına çözüm getirecek olan "imar
hukukcusu" ve "ımar hukukçusu".
imar hukukçusu
Copyright © Imar Hukukcusu Tüm hakları saklıdır.
Yayınlanma:: 2007-04-03 (22913 okuma)
[ Geri Dön ]
 |
 |
 |
 |
